„Wyścig gigantów. Stan i Wizja współzawodnictwa ChRL i USA” – taki tytuł nosi najnowsza książka profesora Wojciecha Pomykało. Już na wstępie autor zadaje trzy fundamentalne pytania. 1. Jak Chińczycy nadrobili i nadrabiają stracony czas? 2. Czy detronizacja USA jest możliwa i co przyniesie? 3. Kto i dlaczego wygra globalne współzawodnictwo?
Zdaniem autora Chiny w coraz większym stopniu „stają się ważnym czynnikiem określającym przyszłość, nie tylko swojego narodu, ale człowieka globalnego dopiero nadchodzącego świata”. W niniejszym artykule recenzującym skupie się na stosunkach chińsko-amerykańskich, który prof. Pomykało poświęca w swej książce dużo uwagi.
Jak wiadomo zarówno Pekin jak i Waszyngton przywiązują dużą wagę do rywalizacji we wdrażaniu sztucznej inteligencji. Zdaniem autora Chiny są w lepszej sytuacji w tej rywalizacji. Wynika to z przewagi chińskiego systemu społeczno-ekonomicznego, który daje większe niż system amerykański możliwości realizacji tak wielkich przedsięwzięć, jakim jest niewątpliwie przejście z epoki elektryczności do epoki sztucznej inteligencji.
Współzawodnictwo chińsko-amerykańskie jest częścią składową panoramy współczesnego świata. „Element, niestety charakteryzujący się tym – pisze prof. Pomykało – że przynajmniej po amerykańskiej i ogólno-kapitalistycznej stronie, charakter tego konfliktu i jego perspektywy rozwojowe, skądinąd alternatywne wobec Chin są ciągle mało uświadomione przez większość ludzi współczesnego świata. W tym też, zwłaszcza przez coraz większą i dominującą w kapitalistycznym, współczesnym świecie, grupę wykształconych analfabetów. W sumie jednakże można powiedzieć, że choć nie istnieją pełne podstawy do tego, aby mieć mocne przesłanki do przekonania, że konflikt ten rozstrzygnie się w najbliższy dziesięcioleciu (2020-2030), to jednak należy się spodziewać, że w tym dziesięcioleciu, będzie on przebiegał ze szczególnie natężoną siłą. W dużej mierze też, będzie przesądzał jego generalne losy. Natomiast jego skutki i związane z tym perspektywy człowieka, powstaną w rezultacie jego funkcjonowania”.
Znaczna część omawianej książki poświęcona jest Stanom Zjednoczonym oraz współzawodnictwu chińsko-amerykańskiemu. Zdaniem autora współczesny naród amerykański jest prawie całkowitym przeciwieństwem narodu chińskiego i to we wszystkich dziedzinach. Ale równocześnie autor stwierdza, ze obok daleko idących różnic i przeciwieństw występują też częściowe podobieństwa obu narodów. Prof. Pomykało twierdzi że narody amerykański i chiński są współcześnie najważniejszymi narodami świata. Naród chiński do takiej pozycji „awansował dopiero całkiem niedawno” zdobywając dominujące znaczenie w globalnym świecie w okresie ostatnich dziesięcioleci.
Wiele uwagi autor poświęca przeciwieństwom charakteryzującym oba narody i odmiennej ich historii. Jego zdanie naród amerykański posiada własną historię całkowicie odmienną wręcz przeciwstawną do historii narodu chińskiego. Zdaniem prof. Pomykały Amerykanie to ludzie ogromnej energii, siły woli, przedsiębiorczości, radykalnie różni od pozostających na swej starej ziemi ich braci i sióstr narodowych.
Stosunki chińsko-amerykańskie sa wielopłaszczyznowe i jak stwierdza autor mają „przed sobą bardzo długą i dość krętą drogę”. Autor uważa, że koronawirus spowodował komplikację we współzawodnictwie ChRL-USA. Prezydent Donald Trump obciążał Chiny winą za rozprzestrzenienie się koronawirusa. W Stanach Zjednoczonych ofiara epidemii padło już ponad 500 tys. obywateli.
W końcowej części książki prof. W. Pomykało przedstawia wnioski i rekomendacje. Stwierdza m. in. że „Wśród wszystkich wydarzeń jakie przeżywała cala ludzkość zwłaszcza w nowożytnych czasach, współzawodnictwo chińsko-amerykańskie, urasta do rangi najwyższej. Z wszystkich dotychczasowych wydarzeń, wysuwa się ono nie tylko na czoło, ale głęboko dystansuje inne wydarzenia. Od ostatecznych wyników tego współzawodnictwa zależy bowiem nie tylko los rodzaju ludzkiego ale kształt wizji i kreacji globalnego człowieka przyszłości”’
Mnie osobiście zabrakło w tej książce charakterystyki polityki prezydenta Donalda Trumpa wobec Chin.
Od czasu ukazania się książki zmieniła się polityka zagraniczna Stanów Zjednoczonych. Nowa administracja Joe Bidena zapowiada twardą politykę wobec Chin i obronę Tajwanu i takie sygnały przekazuje swoim sojusznikom w Azji i Chinom. Nie jest przypadkiem, że przedstawiciel Tajwanu był zaproszony do Waszyngtonu na uroczystość zaprzysiężenia prezydenta Bidena. Kiedy samoloty chińskie znalazły się w obszarze powietrznym Tajwanu Departament Stanu oświadczył, że amerykańskie zobowiązanie wobec Tajwanu jest „mocne jak skała” („rock solid”).
W czasie wizyty w Pentagonie Biden powiedział: „Musimy sprostać rosnącym wyzwaniom ze strony Chin aby utrzymać pokój i bronić naszych interesów w Indo-Pacyfiku i globalnie”. 17 lutego br. Biden poinformował o powołaniu zespołu 15 ekspertów cywilnych i wojskowych w celu dokonania przeglądu polityki Stanów Zjednoczonych wobec Chin i przedstawienia zaleceń prezydentowi. Na czele tego zespołu stanął Ely Ratner specjalny asystent Sekretarza obrony Lloyda Austina. Zespół ten ma w ciągu czterech miesięcy przedstawić zalecenia odnośnie amerykańskiej strategii wobec Chin, stosunków w dziedzinie technologii i bilateralnych stosunków z Pekinem w dziedzinie obronnej. Biden pragnie aby zalecenia tego zespołu były przedstawione obu partiom w Kongresie.
Joe Biden zdecydowanie odcina się od neoizolacjonistycznej polityki swojego poprzednika i przyrzeka, że „poprowadzi świat, a nie wycofa się z niego”. Przyrzeka, że jego administracja nie tylko przywróci globalne przywództwo Stanów Zjednoczonych w świecie, ale stworzy także liberalny ład międzynarodowy.
Biden zdaje sobie sprawę, że Chiny z największą marynarką wojenną, drugą na świecie największą gospodarką stanowią wyzwanie dla Stanów Zjednoczonych i roli tego kraju na świecie. Komentatorzy amerykańscy uważają, że sukces polityki zagranicznej Bidena w znacznym stopniu zależeć będzie od tego jak poradzi on sobie z wyzwaniem ze strony Chin. Wielu Amerykanów twierdzi, że Biden chce uniknąć „ Nowej Zimnej Wojny” by uniknąć globalnego konfliktu i zachować regionalne i globalne wpływy USA w świecie. W tym celu Waszyngton powinien utrzymać m. in. z Chinami dobre stosunki handlowe, współpracę w dziedzinie zmian klimatycznych, zdrowia publicznego itp.
Henry Kissinger ostrzega Bidena aby nie spowodował on katastrofy światowej i podjął kroki zapobiegające konfrontacji amerykańsko-chińskiej. Niektórzy komentatorzy w USA opowiadają się za polityką „chłodnego pokoju” wobec Pekinu, za polityka powstrzymywania Chin i równoczesnego zaangażowania Chin we współpracę międzynarodową.
Nie ulega wątpliwości, że jak dotąd jest spory zakres podobieństw w polityce Trumpa i Bidena wobec Chin. Istnieje też w Waszyngtonie dwupartyjny consensus aby prowadzić twardą politykę wobec Pekinu. Jak głosi Biden „Stany Zjednoczone muszą być twarde wobec Chin”.
Chiny oczywiście są zainteresowane utrzymaniem dobrych stosunków ze Stanami Zjednoczonymi, z którymi d lat mają dodatni bilans handlowy. Prezydent Biden zachowuje dużą ostrożność w stosunkach z Chinami. Świadczy o tym m. in. fakt, że dopiero po 22 dniach od zaprzysiężenia zdecydował się odbyć rozmowę telefoniczną z chińskim przywódcą Xi Jinpingiem.
Wojciech Pomykało, Wyścig Gigantów. Stan i wizja współzawodnictwa ChRL i USA, Warszawa 2021, s 247.