W roku 2014 ukazała się, w języku angielskim i w wielu innych językach światowych, nakładem pekińskiego wydawnictwa Foreign Languages Press, książka p.t. „The Governance of China” („Rządzenie Chinami”). To dzieło Xi Jinpinga – Prezydenta Chińskiej Republiki Ludowej, Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin.
Polskie wydanie książki, którą otrzymaliśmy w ostatnich dniach wskazuje na znaczne zainteresowanie i na ważną perspektywę wzajemnie korzystnej współpracy naszego kraju z Chinami.
Miałem osobiście okazję i zaszczyt pracować nad stroną redakcyjną tekstu tłumaczenia. Pozwolę sobie w związku z tym na sformułowanie kilku uwag merytorycznych dotyczących zawartości książki jak również kilka wniosków, co do jej znaczenia na globalnej scenie politycznej.
Ta licząca ponad 570 stron pozycja składa się z 18 rozdziałów monotematycznych zawierających wywiady, wypowiedzi, publikacje oraz inne materiały związane z działalnością przywódcy chińskiego oraz władz partyjnych i państwowych w okresie od 12 listopada 2012 r. do 13 czerwca 2014 r. Pomimo upływu czasu jest to praca niezwykle aktualna – dotyczy bowiem głównie spraw dziejących się tu, teraz i w przyszłości. Ma ona charakter kompleksowy, pogłębiony i niezwykle różnorodny pod względem tematycznym. Rozważania autora obejmują de facto wszystkie najważniejsze dziedziny działalności KPCh, poczynań chińskich władz ustawodawczych i administracyjnych oraz rozwoju narodu i państwa chińskiego, szczególnie w sferze politycznej, ideologicznej, gospodarczej, społecznej, kulturalnej, strategicznej i międzynarodowej. Stanowią one bardzo wartościowe uzupełnienie tego, co już nam wiadomo w sprawie obecnego i przyszłego etapu działalności partii, parlamentu, rządu i państwa oraz rozwoju społeczeństwa chińskiego. Procesy te dokonują się pod znakiem przezwyciężania trudności, usuwania anomalii i przeszkód oraz gruntownych, pogłębionych reform, innowacji, modernizacji i tworzenia nowego ładu światowego.
Nie jest dziełem przypadku, iż analizowana książka ukazała się w Polsce właśnie teraz. Fakt ten powinien być rozpatrywany na tle jak najszerszego kontekstu wewnętrznego w Chinach oraz ewolucji sytuacji globalnej. XVIII Zjazd KPCh (2012 r.), III Plenum KC (2013 r. – strategia i metodologia reformowania) oraz IV Plenum KC (2014 r. – doskonalenie państwa prawa) oznaczają rozpoczęcie trzeciego przełomowego etapu w rozwoju i w modernizacji Chin Ludowych (1. etap: 1949 – 1978, 2. etap: 1978 – 2012 i 3. etap: od 2012 do 2050 roku).
Na wyznaczone cele strategiczne – do osiągnięcia w 3. etapie rozwoju chińskiego składają się:
– utworzenie umiarkowanie zasobnego społeczeństwa pod każdym względem (to dość plastyczny chiński eufemizm określający optymalny, możliwy w chińskich warunkach, dobrobyt dla wszystkich) – w terminie do roku 2021 (100-lecie utworzenia KPCh),
– zbudowanie nowoczesnego i wszechstronnie rozwiniętego państwa chińskiego w terminie do roku 2049 (100-lecie powstania ChRL) oraz
– zrealizowanie Marzenia Chińskiego, czyli doprowadzenia do wielkiego odrodzenia narodu i państwa oraz do spełnienia jego najważniejszych dążeń i aspiracji – do życia w pokoju, bezpieczeństwie i w dobrobycie.
Na tle tych trzech celów w książce Prezydenta Xi Jinping zarysowanych zostało kilka kluczowych kwestii, dotyczących wpływu nowej polityki i strategii chińskiej na rozwój tego wielkiego narodu i kraju, jak też ich oddziaływania na resztę świata. Wg założeń chińskich, powinien to być świat pokoju, współpracy, harmonii, sprawiedliwości, równych praw, owocnego partnerstwa i zrównoważonego rozwoju, świat wielobiegunowy i wolny od hegemonizmu, terroryzmu, separatyzmu, dyktatu i od innych zjawisk określanych jako patologie.
Trzeba zwrócić uwagę na pięć najważniejszych problemów omówionych w treści tej publikacji:
Po pierwsze, to polityczne i ideologiczne aspekty systemowe. W wielu fragmentach znajdujemy precyzyjną i pogłębioną charakterystykę demokracji konsultatywnej i chińskiego socjalizmu stanowiącego unikalne i oryginalne rozwiązanie ustrojowe w skali światowej. Efektywność tego systemu ukazała się praktycznie w świetle przebiegu i skutków kryzysu globalnego będącego konsekwencją kompromitacji i upadku neoliberalizmu oraz pustki systemowej, jaka w wyniku tego powstała. Wcześniej odnotowaliśmy w wielu krajach świata upadek sowietyzmu. System chiński, który kształtuje się cały czas, jest konsekwencją wykorzystania efektu konwergencji (zbliżenia) doświadczeń systemu socjalistycznego, w którym dominujące miejsce zajmuje człowiek i systemu kapitalistycznego, w którym dominują takie elementy, jak produkcja i rynek. Chińczykom udało się okiełznać mechanizmy własnego rynku i zmusić kapitał do służenia państwu. Kształtuje się nowe doświadczenie społeczno-ekonomiczne nie mające wzorców w naszej kilkutysięcznej cywilizacji, nie mające też swej nazwy. Chińczycy określają to zjawisko „socjalizmem z chińską twarzą”.
Po drugie, rola partii w procesie reformowania i modernizacji Chin. Jak przystało na przywódcę partii liczącej ponad 90 lat, skupiającej około 90 mln członków w swych szeregach oraz sprawującej władzę nieprzerwanie od 1949 r., prezydent Xi Jinping poświęca bardzo wiele uwagi problematyce partyjnej. Potwierdza, iż we współczesnym procesie kompleksowego i pogłębionego reformowania, partia pełniąca rolę kierowniczą i inspirującą, zaczyna od samej siebie, postępując zdecydowanie, pragmatycznie i spokojnie. Założeniem jest, że w wyniku jej aktywnej roli powstanie w Chinach skutecznie realizowany mechanizm socjalistycznej gospodarki rynkowej charakteryzującej się m.in. zrównoważonym układem pomiędzy różnymi formami własności i różnymi sektorami gospodarki oraz odpowiednią rolą interwencjonizmu państwowego.
Po trzecie, innowacyjne i kompleksowe reformowanie partii, społeczeństwa i państwa chińskiego zajmuje bardzo ważne miejsce w książce. Lektura poszczególnych jej fragmentów poświęconych temu kluczowemu zagadnieniu umożliwia uzyskanie szczegółowego i plastycznego obrazu sytuacji oraz przedsięwzięć podejmowanych w tej mierze, szczególnie w zakresie usuwania niedomagań, anomalii i zjawisk patologicznych, np. korupcji.
Po czwarte, koncepcja teoretyczna i założenia praktyczne Chińskiego Marzenia, którego autorem jest Prezydent Xi, zajmuje znaczące miejsce w książce. Problematyce tej poświęcony został specjalny rozdział pod takim właśnie tytułem. Warto bliżej scharakteryzować ten fascynujący pomysł i zamiar – bowiem i w Polsce i na świecie zauważalne jest pewne niezrozumienie merytoryczne i zamieszanie intelektualne wokół niego. Tymczasem, lektura stosownych fragmentów książki poświęconych Marzeniu… nie pozostawia cienia wątpliwości w tej mierze. Mieli swój „Dream” Amerykanie oraz inne narody – a teraz przyszła kolej na Chiny. Generalnie rzecz ujmując, nadrzędny cel tej idei stanowi odnowa (odrodzenie, renesans…) wielkiego narodu i państwa chińskiego.
Po piąte, polityka zagraniczna KPCh i ChRL stanowi jeden z najważniejszych i najciekawszych tematów poruszonych w analizowanej książce – w szerszym kontekście sławetnej chińskiej koncepcji otwarcia na świat, realizowanej łącznie z reformami, poczynając od roku 1978. Autor prezentuje wiele nowych i cennych myśli na temat obecnej innowacyjnej odmiany (od 2012 r.) tej polityki oraz współpracy gospodarczej, kulturalnej Chin z zagranicą. Jego analiza umożliwia lepsze i pogłębione zrozumienie tej kwestii w ujęciu globalnym, mającej kardynalne znaczenie dla powodzenia reform wewnątrz Chin, z korzyścią dla całego świata.
Założenia teoretyczne zostały sformułowane już na samym początku książki: „…pokojowy rozwój jest nieodłączną właściwością socjalizmu chińskiego – w związku z czym nasz rozwój dokonuje się również poprzez politykę otwarcia na świat oraz poprzez współpracę korzystną dla wszystkich. Powinniśmy zatem rozszerzać sfery wspólnych interesów ze wszystkimi oraz budować świat harmonii, trwałego pokoju i powszechnej pomyślności wspólnie z innymi krajami…” . W trakcie realizacji polityki otwarcia na świat, użyte przez Autora sformułowanie: „wspólnie z innymi krajami” uległo już prawie maksymalnemu rozszerzeniu.
Każdy obiektywny obserwator nie może nie zauważyć wysokiej efektywności polityki zagranicznej Chin. Mocarstwo to odgrywa już wiodącą rolę w budowaniu lepszej cywilizacji ludzkiej nie tylko z uwagi na fakt, że ChRL wyszła w 2014 r., na pierwsze miejsce w świecie pod względem absolutnej wartości PKB (17,6 bln USD). Niemniej cennymi walorami intelektualnymi i programowymi w tej mierze są ww. innowacyjne założenia i propozycje oraz działania praktyczne w budowaniu lepszego świata.
W książce Prezydenta Xi znajdujemy wiele interesujących sformułowań i ocen dotyczących osiągniętych już efektów praktycznych chińskiej polityki otwarcia na świat. Oto jedna z nich: „…korzystając ze swej stabilności politycznej, wzrostu gospodarczego, harmonii społecznej i jedności etnicznej, współczesne Chiny znajdują się w jaskrawym kontraście w stosunku do innych regionów i krajów, którym dolega nieustanny chaos…”.
Generalnie, zasadnicze treści książki w sprawie polityki zagranicznej Chin są jednoznaczną zapowiedzią jej dalszego dynamizowania i innowacyjności. Przyszłościowe zapewnienia prezydenta Xi są mocne i zdecydowane: „…Chiny nigdy nie zatrzasną swych bram przed światem zewnętrznym. W ciągu minionego dziesięciolecia nasz kraj spełnił swe obietnice wobec WTO poprzez utworzenie bardziej otwartego i zestandaryzowanego środowiska dla przedsiębiorczości. Udostępnimy nowe obszary i zapewnimy jej szerszy dostęp do naszego rynku. Nasza gospodarka pozostanie otwarta dla inwestorów zagranicznych i mamy nadzieję, że również inne kraje ułatwią dostęp inwestorom chińskim. Przeciwstawiamy się zdecydowanie protekcjonizmowi w jakiejkolwiek postaci oraz wyrażamy wolę i gotowość do regulowania rozbieżności gospodarczych i handlowych z innymi krajami drogą konsultacji. Wspieramy aktywnie tworzenie wielostronnego systemu handlowego charakteryzującego się zrównoważonym i wzajemnie korzystnym rozwojem”.
Na poważną refleksję zasługują także te fragmenty książki, które dotyczą wzajemnych relacji pomiędzy państwami, narodami i cywilizacjami we współczesnym świecie. Odnoszą się one do idei świata wielobiegunowego oraz optymalnych powiązań pomiędzy narodami i państwami. Wniosek z rozważań prezydenta Xi zawartych w książce jest następujący: Chiny opowiadają się za globalną harmonią, partnerstwem i wymianą osiągnięć z dorobku wszystkich żyjących na Ziemi. Wojnie przeciwstawiają pokój, brutalnej rywalizacji i agresywności – partnerstwo, praktykom neokolonialnym – wzajemnie korzystną współpracę, narodom i państwom oddają prawo do własnej drogi rozwoju i samostanowienia.
Istotą praktyczną tych przemyśleń jest realizowana już współcześnie idea budowy Jedwabnego Szlaku wraz z pasem gospodarczym i nowego Morskiego Szlaku Jedwabnego wraz z odpowiednią infrastrukturą. Autor poświęca szczególnie wiele uwagi współpracy ChRL z BRICS, z państwami sąsiadującymi oraz z innymi największymi mocarstwami a także ze wszystkimi kontynentami i regionami świata. Postuluje wypracowanie i wdrożenie nowego modelu tej współpracy oraz utworzenie sieci nowoczesnych połączeń komunikacyjnych i transportowych, np. „od Pacyfiku do Bałtyku”.
Wiodącą ideą Autora, widoczną na kartach książki, jest humanizm – dobro człowieka w Chinach i na całym świecie. Wydawca chiński zaopatrzył książkę w interesujący tekst stanowiący szczegółową charakterystykę najwyższego przywódcy chińskiego (tekst ten jest również zawarty w wersji polskiej). Ukazuje on Autora jako człowieka bezpośredniego i skromnego, ale bardzo zdecydowanego, nowoczesnego i wiedzącego, do czego zmierza. I rzeczywiście, Xi Jinping, stojący na czele V-tego pokolenia przywódców chińskich (licząc od Przewodniczącego Mao Zedonga), jest politykiem najwyższej klasy światowej, efektywnym, kompromisowym i innowacyjnym, ale również pryncypialnym.
Odrodzenie Chin – to także wielka szansa dla Polski. Nie można jej zaprzepaścić. Jeszcze przed objęciem stanowiska Prezydenta ChRL, Autor podróżował wiele po kraju i po świecie, a i obecnie jest niezwykle aktywny w tej mierze.
Lektura książki Prezydenta Xi ułatwia zrozumienie tych epokowych procesów i zamierzeń oraz ich wyników. Pomyślna przyszłość świata jest niewyobrażalna bez Chin i bez chińskiego odrodzenia, któremu – z kolei – niezbędne jest pokojowe i konstruktywne otoczenie zewnętrzne.
Konkludując, trzeba stwierdzić, że książka Prezydenta Xi potwierdza dobitnie, iż Chiny wkroczyły w nowy, bezprecedensowy etap swego rozwoju nie tylko w skali nowożytnej lecz również w kontekście wszystkich 5.000 lat historii tego narodu i państwa. Tytuł książki w wersji polskiej: oddaje znakomicie jej treści, kierunek rozwoju i określa postęp cywilizacyjny, który dotyczy wszystkich ludzi – z perspektywą na XXII wiek i dalej.
Książka ta jest potwierdzeniem pojawienia się nowego, budzącego zainteresowanie, typu pisarstwa politycznego, które bazuje na konkretach, adresowane jest do czytelnika umiejącego myśleć i analizować współczesny świat pod kątem procesów społeczno-politycznych i ich konsekwencji w życiu narodów. Przejdzie ona bez wątpienia do historii piśmiennictwa politycznego m.in. dzięki umieszczenie jej w centrum procesów rozwojowych ludzkości na obecnym etapie cywilizacyjnym.
Xi Jinping, Zarządzanie Chinami (część 1). Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2019 rok. Tłumaczenie z angielskiego Sylwester Szafarz. Stron 572.