Dziś Międzynarodowy Strajk Kobiet. Związek zawodowy Inicjatywa Pracownicza opublikował specjalny poradnik prawny, w którym podaje pięć form, w jakich można zamanifestować swoje poglądy w Dniu Kobiet.
W środę 8 marca w całej Polsce odbędą się protesty, demonstracje, akcje bezpośrednie i strajki w ramach mobilizacji „Międzynarodowy Strajk Kobiet”. Strajk jest kontynuacją protestów z października 2016 r., kiedy to masowy opór kobiet zmusił PiS do odrzucenia projektu całkowitego zakazu aborcji. Na przestrzeni ostatnich 6 miesięcy podobne mobilizacje odbyły się także w Korei Południowej, Włoszech, Argentynie i USA. 8 marca – z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet – w ponad 40 krajach na całym świecie kobiety ponownie wyjdą na ulice aby zaprotestować przeciwko przemocy, ograniczaniu praw reprodukcyjnych (dostępu do antykoncepcji, aborcji, edukacji seksualnej oraz opieki nad dziećmi) oraz nierównościom na rynku pracy i dyskryminacji.
Polskie prawo na wiele sposobów utrudnia zorganizowanie legalnej akcji strajkowej – w odróżnieniu np. od Szwecji nie mamy możliwości wzięcia udziału w strajku o charakterze politycznym przeciwko polityce władz państwowych. Zgodnie z Ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, pracownicy i pracownice mogą zbiorowo odmówić pracy tylko jeżeli w ich zakładzie pracy związek zawodowy wszedł w spór zbiorowy z pracodawcą i spełnił szereg wymagań (m.in.: odbył rokowania i mediacje z pracodawcą, zorganizował referendum w którym wzięła udział co najmniej połowa wszystkich pracowników i pracownic oraz ogłosił strajk na 5 dni przed jego rozpoczęciem). Te restrykcje sprawiają, że bardzo trudno w polskich warunkach zorganizować „klasyczny” strajk. Dlatego Inicjatywa Pracownicza zachęca wszystkie pracownice i pracowników do korzystania z innych sposobów zorganizowanej odmowy pracy: wzięcia urlopu na żądanie, skorzystania ze zwolnienia z pracy w celu opieki nad dzieckiem, oddania krwi, korzystania z godzin związkowych oraz symbolicznego protestu podczas pracy.
1. Urlop na żądanie
Każda osoba zatrudniona na umowie o pracę ma prawo do skorzystania w ciągu roku z czterech dni tzw. „urlopu na żądanie”. Urlop na żądanie można wziąć w dowolnym dniu, niezależnie od planu/grafiku urlopów, ale trzeba o nim zawiadomić pracodawcę najpóźniej w dniu, w którym planujesz wziąć wolne i to przed rozpoczęciem pracy. Jeżeli te warunki są spełnione, to pracodawca ma obowiązek udzielić Ci urlopu na żądanie. Dni wolne w których korzystasz z urlopu na żądanie są płatne i wliczają się do rocznego wymiaru urlopu, który wynosi dla większości pracowników i pracownic 20 lub 26 dni (w zależności od stażu i wymiaru czasu pracy – czyli tego jak długo pracujesz i czy na pełen etat czy też na jego część). Do korzystania z urlopu na żądanie nabywasz prawo tak samo jak do „zwykłego” urlopu – tj. jeżeli pracujesz dłużej niż rok to masz możliwość skorzystania z całego rocznego wymiaru urlopu od 1 stycznia danego roku, a w przypadku pierwszego roku pracy, prawo do urlopu nabywasz „cząstkowo” – po każdym przepracowanym pełnym miesiącu pracy nabywasz prawo do 1/12 swojego rocznego wymiaru urlopu.
Podstawa prawna: art. 1672 Kodeksu pracy
2. Zwolnienie z pracy na opiekę nad dzieckiem
Rodzic zatrudniony/a na umowie o prace i wychowujący/a dziecko do 14 lat ma prawo do 16 godzin lub 2 dni zwolnienia z pracy w ciągu roku kalendarzowego. Pracodawca ma obowiązek udzielić takiego zwolnienia na w terminie, który wskażesz – nie musisz uzasadniać przyczyn tego zwolnienia ani udowadniać, że dziecko akurat wtedy wymaga opieki. Powinnaś natomiast zawiadomić o nim pracodawcę wcześniej i – w miarę możliwości – na piśmie. Dni lub godziny zwolnienia na opiekę nad dzieckiem nie wliczają się do rocznego wymiaru urlopu, ale także nie przechodzą na kolejny rok. Z prawa do zwolnienia może korzystać tylko jeden rodzic/opiekun(ka) dziecka.
Podstawa prawna: art. 188 Kodeksu pracy
3. Oddanie krwi
Osobom oddającym krew, zatrudnionym na umowach o pracę, przysługuje dodatkowe, płatne, zwolnienie z pracy w dniu kiedy oddają one krew. Podobnie jak zwolnienie na opiekę nad dzieckiem nie wlicza się ono do wymiaru urlopu wypoczynkowego. Dokładny czas zwolnienia określa stacja krwiodawstwa – zazwyczaj wynosi on jeden dzień, ale zdarza się, że jest krótszy. Jeżeli chcesz skorzystać z prawa do wolnego za oddawanie krwi musisz pamiętać o tym aby:
– poinformować o tym wcześniej pracodawcę (najlepiej na piśmie);
– wziąć ze stacji pisemne zaświadczenie, które następnie dostarczysz pracodawcy.
W ciągu roku kobiety mogą oddać krew nie częściej niż 4 razy, a mężczyźni – 6 razy. Okres przerwy pomiędzy kolejnymi pobraniami powinien wynosić minimum 8 tygodni. Stacja krwiodawstwa może także zdecydować o nie pobieraniu od Ciebie krwi – w takim przypadku również musisz otrzymać pisemne zaświadczenie, na podstawie którego czas pobytu w stacji będzie płatnym czasem wolnym od pracy.
Podstawa prawna: par. 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy
[Przeczytaj także poradnik prawny nt. krwiodawstwa]
4. „Godziny związkowe”
Jeżeli w twoim miejscu pracy działa związek zawodowy, którego jesteś członkinią, możesz skorzystać z tzw. „godzin związkowych”. „Godziny związkowe” umożliwiają członkiniom i członkom związku wykonywanie w czasie pracy obowiązków związkowych – ale tylko tych obowiązków, które nie mogą być wykonane w czasie wolnym. Mogą być one płatne lub bezpłatne (decyduje o tym związek zawodowy). Z godzin związkowych można skorzystać po spełnieniu następujących warunków:
– prezydium komisji związku musi podjąć uchwałę o oddelegowaniu Cię do „wykonywania czynności związkowej wynikającej z funkcji poza zakładem pracy” (np. reprezentowania komisji na demonstracji 8 marca)
– prezydium musi skierować do pracodawcy pisemny wniosek o udzielenie „godzin związkowych”.
Wniosek musi być sformułowany na piśmie i zawierać: imienne wskazanie pracowników lub pracownic korzystających z godzin, opis okoliczności uzasadniających skorzystanie z godzin związkowych, wskazanie czy zwolnienie jest płatne czy bezpłatne oraz dokładne określenie wymiaru i czasu zwolnienia (data oraz godziny zwolnienia). W przypadku godzin związkowych nie ma żadnych limitów odnośnie tego ile osób może z nich korzystać, w jakich dniach czy w jakim wymiarze.
Podstawa prawna: art. 25 ust. 2 Ustawy o związkach zawodowych
[Przeczytaj poradnik prawny nt. „godzin związkowych”]
5. Protest symboliczny
Istnieje wiele sposobów zamanifestowania swojego poparcia dla Międzynarodowego Strajku Kobiet jeżeli nie chcesz lub nie możesz korzystać z wyżej opisanych sposobów na nie przyjście do pracy. 8 marca możesz przyjść do pracy ubrana na czarno, wpiąć w ubranie czarną wstążkę lub znaczek/badzik z hasłem nawiązującym do postulatów strajku.
Pamiętaj, że wszystkie wyżej opisane formy strajku najlepiej wykorzystywać działając wspólnie z koleżankami z twojego miejsca pracy – siła ruchu pracowniczego bierze się ze wspólnego działania.