czyli rozwój redakcji polskiej CRI (Część II)
Kiedy w 1949 roku powstawała Chińska Republika Ludowa nikt nie myślał o tym, że chiński głos może pojawić się w polskich domach. 51 lat temu redakcja polska Chińskiego Radia Międzynarodowego (China Radio International powstało 3 grudnia 1941 r.) zaczęła emisję programu. Obecnie język polski jest jednym z ponad 40 języków, w którym nadawane są audycje radiowe z Pekinu. Ponad pięć dekad pracy polskiej redakcji w Pekinie to czas rozwoju rozgłośni, zmian kadrowych i technologicznych.
Programy nadawane ze stolicy Chin wniosły znaczący wkład w przyjaźń i zrozumienie między Chinami a Polską.
Głosy Chin
Przez długi czas CRI nie miało swoich korespondentów w Europie Środkowej i Wschodniej, tylko stacje reporterskie w Moskwie i Berlinie oraz w Serbii w Europie Południowej. Rozległy teren był pusty. W celu wzmocnienia informacji ze Starego Kontynentu rząd centralny zdecydował o utworzeniu placówki w Warszawie. W 2006 roku została otwarte biuro CRI w Polsce, do której została oddelegowana para dziennikarzy. Szefowa biura Tang Li, która uczestniczyła w powstaniu placówki w Polsce, przypomina sobie tamten czas:
„Byłam bardzo podekscytowana, kiedy rozpoczynałam pracę jako korespondentka z Chin. Powstanie placówki było okazją do rozwoju redakcji polskiej. Dzięki temu dziennikarze CRI mogli uczestniczyć w najważniejszych wydarzeniach w Polsce. Kilkakrotnie organizowałam spotkania klubu naszych słuchaczy”.
Po utworzeniu biura korespondenci nie tylko zajmowali się Polską, ale także trzema krajami nadbałtyckimi oraz Czechami, Słowacją, Węgrami, Bułgarią i Rumunią. Tworzyli na miejscu wiadomości, audycje w języku chińskim i polskim, relacje i artykuły dla gazet.
Dziennikarze redakcji polskiej korzystając ze znajomości języka przeprowadzili dużą liczbę wywiadów z przywódcami wysokiego szczebla z obu krajów. W przeddzień wizyty wicepremiera Li Penga w Polsce w maju 1985 roku przeprowadzono z nim wywiad. Rok później pierwszy sekretarz Polskiej Partii Robotniczej Wojciech Jaruzelski odwiedził Chiny, co zrelacjonowała polska redakcja. Chińscy dziennikarze polskiej redakcji relacjonowali między innymi wizyty w Chinach premiera Donalda Tuska (2008), prezydenta Bronisława Komorowskiego (2011), prezydenta Andrzeja Dudy (2015) oraz premier Beaty Szydło (2017).
Tang Li, która osobiście relacjonowała wizyty przywódców Chin i Polski, tak opowiada o swoim doświadczeniu:
„W 1997 roku prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski, jako najwyższy przywódca, po raz pierwszy złożył wizytę w Chinach od 38 lat. Wówczas redakcja CRI i CCTV wspólnie przeprowadziły z nim wywiad. Byłam wtedy na miejscu i współpracowałam z dziennikarzem z CCTV. Podczas wizyty przewodniczącego Chin Xi Jinpinga w Polsce w 2016 roku, także relacjonowałam to wydarzenie”.
W momencie wizyty Xi w Polsce, redakcja przygotowała i opublikowała serię reportaży dotyczących wizyty przywódców. Audycje pod tytułem „Przyjaciele z dalekiego kraju” nie analizowały współpracy między państwami z perspektywy makro, ale zwracały uwagę na codzienne życie zwykłych ludzi w Chinach i w Polsce,. Reportaż ten później zdobył Nagrody Chińskiej Prasy (China News Awards) w 2017 roku, co jest najwyższą chińską nagrodą prasową. Nie był to pierwszy raz, kiedy dziennikarzy z redakcji zdobyli wyróżnienie i uznanie. W 2011 roku reportaż „Rok Chopinowski w Chinach” także został uhonorowany państwową nagrodą. Dziennikarz Yang Chen, który pracuje w radiu od 2004 roku, jest głównym autorem tych dwóch reportaży i licznych audycji, które zdobyły nagrody. Jego dzieła zostały wysoko ocenione przez polskich słuchaczy, w tym ambasadę Polski w Chinach, a także były publikowane przez Polskie Radio. Tak mówi o swojej pracy:
Tang Li z polskimi słuchaczami w 2009 r. w Warszawie
„Te dwa programy, które zdobyły Nagrodę Chińskiej Prasy, podobnie jak wiele innych nagrań, które stworzyłem, koncentrują się na współpracy między Chinami i Polską w dziedzinie kultury, gospodarki czy sportu. Szukałem chińskich wątków, które mogą zainteresować polskich słuchaczy. To także odzwierciedlenie szerokich przestrzeni w relacjach obu krajów w ramach inicjatywy „Pasa i Szlaku” oraz rozwoju przyjaznych stosunków między Chinami a Europą Środkową i Wschodnią”.
Od 18. Zjazdu KPCh gospodarka chińska szybciej się rozwijała, a Chiny zaczęły odgrywać coraz ważniejszą rolę na scenie międzynarodowej. Oznaczało to, że Polacy chcieli dowiedzieć się jak najwięcej o Chinach. W tym celu redakcja przygotowała szereg reportaży dotyczących aktualnych i gorących tematów związanych z Rokiem Chin i Polski, w tym: „Polski sinolog Michał Boym: Pionier polsko-chińskich kontaktów”, „Wzór współpracy chińsko-europejskiej: 60 lat sukcesów Chipolbroku”, „Szlak Bursztynowy i Szlak Jedwabny”, „Gdy Pekin spotyka Kraków—rozmowy z młodymi chińskimi i polskimi artystami”, „Wspomnienia polskich harbińczyków z czasów wojny antyjapońskiej”.
Na krajowej konferencji na temat propagandy i ideologii, która odbyła się w 2013 roku, przewodniczący Chin Xi Jinping zażądał, aby wprowadzić innowacje, by historię kraju przekazywać jako prawdziwy głos Chin. Redakcja wdrożyła tę koncepcję.
Redakcja nie tylko produkowała reportaże radiowe, ale też rozpoczęła tworzenie krótkich form wideo, promując je wśród polskich internautów w mediach społecznościowych. Zrealizowane przez polską redakcję CRI w 2015 roku „Miasto Lodów”, oparte na opowieści o Polakach, którzy mieszkali w chińskim Harbinie na początku XX wieku, zdobyło wiele laurów, w tym nagrodę w kategorii krótkich form dokumentalnych na 25. The Golden Rooster and Hundred Flowers Film Festival.
Przyjaźń i Porozumienie
Tworzenie polskiej redakcji CRI, które miało miejsce 51 lat temu, to także budowa grupy wiernych słuchaczy. Dziennikarze pracujący w Pekinie zastanawiali się: czy ktoś nas słucha? W miarę głębszego rozwoju reform i otwarcia Chin oraz wymiany zagranicznej relacja między Chinami i Polską zacieśniała się, a liczba listów przychodzących do redakcji stopniowo wzrastała. Gu Shuhui, która zajmowała się sprawami słuchaczy, powiedziała, że przychodzące listy udowodniły, że cel postawiony przed redakcją został zrealizowany:
„Wówczas Polacy bardzo entuzjastycznie odnosili się do Chin. Niektórzy nawet zrobili anteny w swoich domach aby móc lepiej słuchać naszego radia. Wielu pierwszych naszych słuchaczy to uczniowie polskich szkół podstawowych. Ich listy nie były długie, często pisali: „kocham Chiny, proszę o prezent”. Oczywiście odpowiadaliśmy im, wysyłając upominki. Kiedy otrzymywali od nas listy, chwalili się nimi w szkole.”
Jednym ze słuchaczy, którzy słuchają polskiej audycji od lat 70. jest Jarosław Jędrzejczak. Po raz pierwszy miał okazję usłyszeć program będąc nastolatkiem, o czym wspomina:
„CRI słucham już od 45 lat, zacząłem jeszcze wtedy, kiedy to radio nosiło nazwę Radio Pekin. Wtedy byłem jeszcze uczniem. Bardzo lubiłem audycje, które pokazywały inny świat, czyli Chiny. Miałem swoje ulubione programy, jeden z nich nosił tytuł „Dla przyjaźni i porozumienia”, który pokazywał stosunki polsko-chińskie. Poza tym lubiłem też inną audycję „Skrzynka listów”, która była nadawana przez wiele lat, gdzie chińscy dziennikarze odpowiadali na listy słuchaczy. Poza tym programy udzielały szeregu informacji o Chinach, które dla nas nie
były dostępne.”
Jędrzejczak wygrał specjalną nagrodę w konkursie CRI dla słuchaczy w 2006 roku i został zaproszony do odwiedzenia Chin. W tym samym roku, po powrocie do Polski, zorganizował pierwszy zagraniczny klub słuchaczy redakcji polskiej.
Programy radiowe i treści umieszczane na stronie internetowej były nierozłącznie związane z pracą wielu Polaków, którzy od połowy lat 80. pełnili funkcje ekspertów. Dzięki nim praca Chińczyków w redakcji była łatwiejsza.
Marta Zabłocka, ekspertka pracująca od początku 2018 roku w redakcji, powiedziała, że jej praca w CRI to nie tylko pomaganie chińskim kolegom i koleżankom w korekcie tłumaczonych tekstów, ale także w tworzeniu treści bardziej zrozumiałych dla polskich odbiorców.
„W redakcji pracują Chińczycy mówiący bardzo dobrze po polsku, to ludzie inteligentni, wrażliwi, cierpliwi. Chińscy dziennikarze tłumaczą wiadomości z Xinhua oraz CRI, które pierwotnie są przeznaczone dla chińskiego czytelnika. To sprawia, że nie są one czytelne dla odbiorców z Polski. Bardzo często zadaję koleżankom i kolegom pytanie o kontekst, którego nie ma w depeszy. Kiedy dopiszemy choćby jedno zdanie wyjaśniające, sprawia to, że wiadomość jest bardziej jasna. Każda depesza przetłumaczona przez redakcję przybliża Chiny Polakom.”
Według Zabłockiej doświadczenie pracy z chińskimi dziennikarzami to nauka Chin, dzięki której poszerza ona wiedzę o tym państwie. Wizyty studyjne oraz realizacja programów poza Pekinem sprawiają, że ekspertka ma szansę na jeszcze lepsze poznanie Chin.
Pracownicy redakcji polskiej CRI w 2013 r.
Można powiedzieć, że praca i doświadczenie zdobyte w CRI ma ważne znaczenie dla przyszłości każdego polskiego eksperta. Większość z nich weszła w obszar wymiany chińsko-polskiej ze względu na zdobycie zawodowego doświadczenia właśnie w radiu. Po zakończeniu kontraktu stali się oni ambasadorami przyjaźni Chin i Polski. Wśród nich jest dyplomata z Ambasady RP w Chinach, korespondent Polskiego Radia, eksperci w dziedzinie handlu i ekonomii.
Wojciech Jakóbiec, który pracował w redakcji od 2008 roku, jest doktorem sinologii. Po sześciu latach pracy w CRI obecnie jest on dyplomatą w polskiej ambasadzie w Chinach.
„Pamiętam bardzo dobrze 2009 rok, kiedy realizowaliśmy relację z defilady wojskowej z okazji 60. rocznicy powstania ChRL. W tamtym czasie zrobiliśmy też film na temat codziennego życia w Pekinie. Praca w redakcji była dla mnie doświadczeniem bardzo ciekawym. Mogłem zrozumieć jak myślą Chińczycy poprzez kontakty z chińskimi kolegami. W mojej dzisiejszej pracy w dyplomacji, takie doświadczenie jest bardzo przydatne. Lepiej rozumiem partnerów, lepiej rozumiem jak Chiny patrzą na arenę międzynarodową”.
Redakcja polska jest mostem przyjaźni chińsko-polskiej, nie tylko buduje relacje ze słuchaczami i czytelnikami w Polsce, ale też daje szansę na poznanie Chin przez pracę dla CRI.
Jako że redakcja polska CRI skupiała najwięcej absolwentów filologii polskiej, często jej pracownicy wynajmowani byli przez różne instytucje do pomocy w tłumaczeniach. Zapewniając normalne funkcjonowanie redakcji, jej pracownicy udzielają pomocy językowej, przy wydarzeniach związanych ze współpracą chińsko-polską. O tym zjawisku mówi Wu:
„Dzięki rozwojowi reform i otwarcia oraz częstym wymianom między Chinami i Polską popyt na chińskich specjalistów znających język polski wzrósł. Oznacza to dla nas wzbogacenie wiedzy o Polsce i znajomości języka ustnego”.
Wojciech Jakóbiec i Yin Xiangfeng podczas transmisji wideo w trakcie EXPO w Szanghaju w 2010 r.
Han Xinzhong, pracował w CRI przez 21 lat, kiedy w 2016 roku został wyznaczony do Pekińskiego Uniwersytetu Języków Obcych (PUJO). Obecnie pełni on funkcję chińskiego dyrektora Instytutu Konfucjusza w Krakowie. Według niego to właśnie radio dało mu możliwość odgrywania większej roli w rozpowszechnianiu chińskiej kultury za granicą:
„Podczas pracy w Instytucie Konfucjusza w Krakowie wykorzystuję wiedzę i doświadczenie zdobyte z CRI. W 2018 roku otrzymałem nagrodę najlepszego dyrektora Instytutu Konfucjusza, którą przyznał mi PUJO. Myślę, że to wyróżnienie jest związane z doświadczeniem zawodowym zdobytym podczas pracy w redakcji polskiej i jest to także nagroda dla samego radia. Pamiętam słowa mojego szefa z CRI, który powiedział mi, że mam służyć krajowi gdziekolwiek będę. Do tej pory noszę je w sercu”.
Nowa era
Przez ponad 50 lat nowi pracownicy zastąpili starszych. Dzięki temu utrzymuje się ekipa redakcji polskiej, która stale pracuje nad relacją bilateralną.
W październiku 2018 roku redakcja przyjęła dwóch nowych pracowników. Jedną z nich jest absolwentka polonistyki Liu Tongyu, która zajmuje się Facebookiem oraz multimediami. Tak opisuje swoje pierwsze wrażenia:
„Nie spodziewałam się, że praca tutaj da mi tyle możliwości. Myślałam, że będę jedynie tłumaczyła teksty, jednak okazało się, że to prawdziwa dziennikarska praca, bo mogę robić nagrania wideo czy realizować projekty multimedialne.”
W ostatnich latach tempo pracy redakcji przyśpiesza. Dzięki podnoszeniu poziomu językowych kwalifikacji, wysiłki dziennikarzy i tłumaczy skierowane są w stronę pracy nad nowymi platformami medialnymi. Zmiany te zauważa zastępca szefa redakcji Zhong Lei:
„Za nami czas „biegu z taśmami” i maszyn do pisania. Teraz robimy wideo oraz tworzymy treści multimedialne, stając się pracownikami nowej ery. Jeszcze niedawno radio nadawało na falach krótkich, teraz wchodzimy w nowe media, dzięki którym informacja szybciej dociera do odbiorców. Zmiany zachodzące w pracy naszej redakcji idą właśnie w tym kierunku”.
W 2018 roku rząd centralny zdecydował, że Chińskie Radio Międzynarodowe, Chińska Centralna Telewizja i Chińskie Centralne Radio Ludowe połączą się tworząc wspólne Chińską Grupę Mediów (CMG). Ponad pięćdziesiąty rok działalności redakcji polskiej CRI to czas wielkiej zmiany. Tak ocenia to jej szef Yin Xiangfeng:
„To wielka szansa dla Chińskiego Radia Międzynarodowego. Po powstaniu nowej instytucji, kiedy będziemy największą grupą mediów, jestem przekonany, że nasze siły zostaną wzmocnione choćby przez dostęp do zasobów wideo z CCTV. Dzięki temu, Polacy nie tylko poznają Chiny dzięki naszym głosom i tekstom, ale także dzięki zdjęciom i filmom.”
Pięćdziesiąt jeden lat istnienia redakcji polskiej CRI to czas wzlotów i upadków. W tym roku przypada 70. rocznicy powstania ChRL i nawiązania stosunków dyplomatycznych między Chinami i Polską. Radio było świadkiem rozwoju stosunków chińsko-polskich, ale też zmian zachodzących w chińskich mediach oraz społeczeństwie.