Tworząc niezależne samorządne związki zawodowe. MKS stwierdza, że będą one przestrzegać zasad określonych w Konstytucji PRL… bronić społecznych i materialnych interesów pracowników i nie zamierzają pełnić roli partii politycznej… uznając, iż PZPR sprawuje kierowniczą rolę w państwie… (z Protokołu Porozumienia… 31 sierpnia 1980 r.)
Liczyłem, że można będzie się porozumieć z „Solidarnością”, zwłaszcza – jak wówczas mówiliśmy – z jej robotniczym nurtem. Skala, masowość strajków sierpniowo-wrześniowych, a w ich rezultacie pojawienie się potężnego, niezależnego związku było dla nas, dla władzy, ogromnym szokiem. Mówię o tym otwarcie. Robiliśmy dobrą minę – słuszny protest klasy robotniczej. Pocieszaliśmy się hasłem: „Socjalizm tak – wypaczenia nie”. Odrzucając myśl o użyciu siły, liczyliśmy jednocześnie, że to się jakoś ułoży. (gen. Wojciech Jaruzelski)
Można śmiało powiedzieć, iż od chwili podpisania porozumień sierpniowych (31 sierpnia 1980 r.) do dnia dzisiejszego, jest to „temat gorący”. Z wielu powodów: społecznych, politycznych, międzynarodowych i oczywiście związkowych. Jest wielopoziomową lekcją dla całej Europy, co z niej nauczyli się Polacy przez 38 lat – zostawiam Czytelnikom do wnikliwego namysłu. Istotę, sedno porozumień wyraża 21 postulatów. Załączam licząc, iż będą Państwu przydatne, staną się inspiracją na czas wyborów – termin samorządowych to 21 października. W dyskusjach z przyszłymi samorządowcami i parlamentarzystami.
Swoistą preambułą do nich, było czytelne potwierdzenie przestrzegania Konstytucji. Jak było realizowane w dekadzie lat 80. oraz po 1989 r. przez partie polityczne sprawujące władzę, wywodzące się przecież ze zdrowego „pnia” „Solidarności” (poza SLD i PSL), warto się zastanowić i ocenić. Miliony Polaków pamiętają tamten czas, a dziś – w roku 2018 – legitymują się dojrzałym wiekiem, co najmniej 60+, bogatym doświadczeniem z lat osiemdziesiątych, „urozmaiconym” społeczno-gospodarczymi „ćwiczeniami na sobie” po 1989 r. „Jak to było”, a „jak teraz jest” z tą naszą Konstytucją i oczywiście kierowniczą rolą partii – o czym wspomniałem w tekście pt. „Operacja Dunaj”. Zachęcam do namysłu i udzielenia sobie szczerej odpowiedzi.
Realizacja 21 postulatów…
Sugeruję Państwu, osobistą, prywatną analizę 21 postulatów, głównie takich:
Punkt 2: prawo do strajków – jest gwarantowane, a jednocześnie wykorzystywane i nadużywane. Macie Państwo inną ocenę? W połowie 1981 r. wartość wystrajkowanych ok. 700 umów dwukrotnie przekroczyła dochód narodowy. Stała się rzecz paradoksalna, lecz przewidywalna. Ilość zawartych umów, podważyła ich realność. Fala strajków poczyniła wielkie spustoszenia moralne, obniżyła dyscyplinę społeczną. Kraj poniósł niepowetowane straty gospodarcze” – ocenił prof. Jan Szczepański, przewodniczący Sejmowej Komisji ds. realizacji porozumień sierpniowych. Ekonomiści ocenili spadek produkcji na ok. 18 proc. w 1981 roku. Proszę, wskażcie Państwo kraj, który zdołałby udźwignąć i spełnić takie żądania! Jak bardzo nasze strajkowe przykłady okazały się pouczające, np. u naszych sąsiadów? Po Okrągłym Stole w Pradze, strajk komunikacji miejskiej planowany na 2 godziny – na apel Vaclava Havla (lidera opozycji) odwołano i zamieniono na akcję plakatową. „Aksamitnej rewolucji” towarzyszył bojkot telewizji, ogłoszony tylko przez orkiestrę symfoniczną. Akcje protestacyjne w NRD organizowano po pracy. Nie wierzycie Państwo, że dla innych byliśmy aż tak przekonujący! Generał oceniał, że „Znajdowaliśmy się w „okrążeniu” zagniewanych rządów, również i społeczeństw, krytycznych wobec „polskiego bałaganu”. Konsolidowało to tamte władze i uodporniało społeczeństwa na naśladownictwo „polskiej drogi”;
Punkt 9: automatyczny wzrost płac – podwyższono najniższą płacę (łącznie podwyżki i skrócenie czasu pracy wyniosą rocznie 255-260 mld zł). „Mimo starań rządu, realizacja rozmija się z intencjami sygnatariuszy”. Jak postępuje „Solidarność”? Strajki „o byle co”. Czemu nie – przecież rząd, zgodnie z pkt. 7, ciągle wypłaca wynagrodzenia za strajk. W listopadzie 1981 r. Lech Wałęsa jeździ po kraju i „gasi strajki”. Jak sam mówi – „ja jeden strajk gaszę, a dziesięć innych ekip jeździ i nowe rozpala”. Sądzę, że tę „anarchię strajkową” Państwo pamiętacie. Niektórzy, zadowoleni z tego działacze Związku, ten czas – 16 miesięcy – nazwali „karnawałem Solidarności”. Rzeczywiście była to „wyborna zabawa”. Kto z Państwa, szczególnie ówczesnych i po 1989 r. autentycznych robotników ma żal do Pani prof. Danuty Waniek za cytowaną w poprzednim tekście opinię, którą tu ponownie przywołuję. W tekście „Polska na zakręcie” („DT”z 10-12 sierpnia 2018 r.) m.in. napisała: Nikt tak nie zrobił polskiej klasy robotniczej w przysłowiowego konia, jak błyskawicznie udało się to na początku lat 90. kierownictwu NSZZ „Solidarność”! Jestem skłonna stwierdzić, że w tamtym oszustwie tkwią źródła dzisiejszego konfliktu politycznego. Czy klasa robotnicza „zapracowała” sobie na tę ocenę? Proszę, jeśli macie Państwo argumenty – zanegujcie.
Punkt 10: zaopatrzenie ludności – rynek żywnościowy całkowicie się załamał. Dochodzi do tego nagminne zjawisko spekulacji. Minister Rolnictwa na posiedzeniu rządu (początek grudnia 1981 r.) mówi, że mąki wystarczy do lutego przyszłego roku. Zapytam, kto w tej sytuacji chciałby być premierem, albo tym ministrem? Są chętni? A czy za ten stan odpowiada tylko rząd?;
Punkt 11: wprowadzić bony żywnościowe – objęto inne asortymenty. „Rzecz nie tylko w tym, jak dzielić to co mamy, ale co zrobić, by żywności do podziału było więcej” – mówił w Sejmie Generał. Władza z powodów oczywistych je spełniła, wprowadzając ten system od 1 kwietnia 1981 r. Wówczas ono było słuszne, sytuacyjnie konieczne i społecznie pożądane. Z dystansu 25 lat Czesław Rychlewski w artykule pt. „Producenci i cwaniacy” („Trybuna” z 3 listopada 2006 r.) m.in. pisze: Aż wierzyć się nie chce, ale fakt jest faktem. W PRL, gdy istniał nieustająco problem zaopatrzenia w mięso i jego przetwory, przeciętny Polak spożywał ich więcej niż obecnie. W roku 2005 na głowę mieszkańca Polski przypadało 71,8 kg rocznie, a w 1980 – 74 kg. Nawet w czasie, gdy doszło do załamania gospodarki i gdy produkty te można było kupić wyłącznie na kartki, Polacy jedli mięsa więcej niż w roku 1995. Warto tu przy okazji zauważyć, czy tylko zmiana „filozofii żywienia” ma tu decydujący wpływ?
Punkt 13: wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej – obraziłbym Państwa, próbując cokolwiek w tej materii wyjaśniać. Proponuję np. przejrzeć Przeglądy z tego roku;
Punkt 14: obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat, a dla mężczyzn do lat 55 lub przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek – wówczas rząd wyjaśniał, iż postulat ten nie jest możliwy do spełnienia w aktualnej sytuacji gospodarczej i demograficznej kraju; podjęto sukcesywne obniżanie wieku emerytalnego górników. A jak sprawa wygląda w 2018 r.? Czym jest tłumaczona? Czy działaczy „pierwszej Solidarności” i ich wychowanków nie stać, by przynajmniej kobietom zagwarantować wiek 50 lat jako podstawę emerytury. Przecież pracują „od zawsze” na co najmniej dwóch etatach! Ostatnio słyszałem taką opowiastkę: Dwóch emerytów przechodzi obok gmachu Sejmu i słyszą sto lat, sto lat. Jeden z nich mówi – chyba któryś poseł świętuje urodziny. Na co drugi – raczej uchwalają nową granicę wieku emerytalnego. Rządzący dziś Polską mają przecież właściwe, bo „solidarnościowe korzenie”. Za koronny argument służą kalkulacje kosztów emerytur. Czy 38 lat temu te same koszty nie miały żadnego znaczenia dla autorów 21 postulatów, światłych doradców i samego Kierownictwa „Solidarności”?
Punkt 16: poprawić warunki pracy służby zdrowia – wspomniany prof. Jan Szczepański ocenił, że realizacja przebiega terminowo. Dla 30 postulatów szczególnych, przekazano 177 obiektów administracyjnych (czerwiec 1981);
Punkt 17: zapewnić odpowiednią ilość miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących – w tekście „Popychadło” („DT” z 16-19 sierpnia 2018 r.) przeczytałem taką informację: „Nie ma też bezpłatnych przedszkoli i pewnie do końca tej kadencji nie będzie”. Sprawdzicie Państwo w kampanii samorządowej, czy to prawda;
Punkt 19: skrócić czas oczekiwania na mieszkanie – program na lata 1981-85 przewidywał budowę 1,2 – 1,3 mln. mieszkań, w tym 650-700 tys. spółdzielczych, koszt ok. 900 mld. zł. Na koniec 1985 r. deficyt mieszkań nie zmniejszy się i wyniesie ok. 1,7 mln. Tak wynikało z analizy rządu przedłożonej związkowi do końca 1980 r. Sprawę mieszkań, obok spraw wyżywienia, uznać należy za podstawową – ocenił wspomniany Profesor. A jak sprawa wygląda dziś, po prawie 40 latach? Tu poddaję Państwu pod uwagę taką informację. W 1980 r. żyło 36 mln. obywateli. Było to 35 lat po wojnie, kończono usuwanie gruzów ze zniszczeń wojennych i budowano domy. W 2018 r. jest nas 38, 5 mln., przybyło więc 2,5 mln;
Lech Wałęsa na wiecu kończącym strajk w Stoczni Gdańskiej, gdzie widniało hasło „Socjalizm tak, wypaczenia nie” (początkowo akceptowano ustrój!) – wezwał wszystkich „do roboty”. Mówiono o „drugiej Japonii”, że „bułkę z szynką jeść będziecie”, że „wszyscy mają jednakowe żołądki” (później strajkując zapomniano, że także wszyscy powinni dbać o ich napełnienie). To właśnie strajki mają główny udział w spadku produkcji o 18 proc. i wzroście płac o 25 proc. w 1981 r. To przecież przedstawiciele „Solidarności” w komisji reformy odmówili końcowych uzgodnień treści ustaw, skutkiem czego reformę od początku 1982 r. wdrażano na podstawie prowizorium. Proponuję, zapytajcie działaczy „Solidarności”, jak oni wyobrażali sobie w 1980-81 r. porozumienie się z partią i rządem, czyli personalnie ze Stanisławem Kanią i Wojciechem Jaruzelskim. Cóż, trzeba będzie włożyć pewien wysiłek intelektualny, by nie dać sobie wmówić banałów, bałamutnych tez i „konstrukcji myślowych”, zrozumieć sens wywodów, wpływu sąsiadów. Zachęcam wszystkich do przeczytania książki „Niszczący dualizm”. Lech Mażewski dokonał w niej wnikliwej oceny działalności „Solidarności” w okresie 16 miesięcy „karnawału” przed stanem wojennym.
Jarosław Kaczyński w rozmowie z Teresą Torańską („My”, wyd. Przedświt, 1994) m.in. mówi: Nieporęczna w istocie od początku była „Solidarność”. Ty możesz mi wierzyć lub nie, ale już w 1981 roku dobrze o tym wiedziałem. Żartowałem wtedy, że gdybym nawet nie był pełnomocnikiem Moskwy, a musiał tutaj rządzić, to bym z „Solidarnością” jakoś się rozprawił, bo razem z nią rządzić by się nie dało, ponieważ ten monstrualny ruch ze względu na swój charakter i konstrukcję, także organizacyjną do demokracji się nie nadawał. Przede wszystkim z dwóch powodów. Oparty był na strukturze przedsiębiorstwa, a wyrażał w istocie ambicje polityczne, co jest klasyczną cechą komunizmu oraz był z samego założenia, w swoich intencjach ruchem wszechogarniającym, czyli źle tolerującym jakikolwiek pluralizm. Poza tym, reprezentował sposób widzenia rzeczywistości zupełnie nie przystający do gospodarki rynkowej (…) Trzeba było coś z nim zrobić, jakoś go podzielić, uporządkować. Bo zapewniam Cię, gdyby „Solidarność” z 1989 r. miała siłę z 1981 roku, to w ogóle żadnego mechanizmu demokratycznego w Polsce by się nie zbudowało. I dalej: Powiedziałem – słuchajcie, my nie możemy ciągle żyć w świecie pewnego mitu, który może był piękny, ale nigdy nie był prawdziwy. „Solidarność” zawsze była wewnętrznie skłócona, rozgrywały się w niej różne walki, podchody, trochę rzeczy ginęło, np. pieniądze i dokumenty.
Dysponujecie Państwo Czytelnicy wiedzą o Polsce z 1980 r., więc zechciejcie z namysłem raz jeszcze przeczytać te myśli, zastanowić się, wyciągnąć wnioski, jaka byłaby Polska w 1989 r. i później! Zwróćcie uwagę – „trochę rzeczy ginęło, np. pieniądze”. Na I Zjeździe „Solidarności” działacze terenowi mówili, że chodzą „słuchy” o ginięciu pieniędzy, jakie Związek otrzymuje z Zachodu, wręcz zażądano rozliczenia się. Głos zabrał ks. Henryk Jankowski, który oświadczył, że żadnego problemu nie ma, wszystko jest rozliczone. Prosił, by tej sprawy nie podnosić w dyskusjach i prasie związkowej. Jest to temat o posmaku sensacyjnym na inną okazję, zważywszy, że CIA próbowała „wmontować” Jana Pawła II w kanał pomocy dla Związku, drogą przez Watykan.
Profesor Karol Modzelewski w książce „Dokąd od komunizmu”, napisał: Do dziś jestem pod wrażeniem łatwości, z jaką elity, wyłonione przez pracowniczy ruch, dokonały zwrotu o 180 stopni, porzucając wartości uznawane dotąd za naczelne kryterium polityki społeczno-gospodarczej. Czy to nie chichot historii na oczach milionów Polaków tamte czasy pamiętających, nie kompromitacja „elyty”? Czy to nie nauka „historycznego myślenia” dla młodych Polaków? Czy nie ma nad czym zastanowiać się w roku wyborczym?
Jakie były początki?
Generał w książce „Stan wojenny. Dlaczego…”, pisząc o protestach na Wybrzeżu w 1980 r., zawarł taką ocenę: Detonatorem strajku w Gdańsku było zwolnienie z pracy Anny Walentynowicz. Teraz doszliśmy do tego, że wyżala się ona na łamach opozycyjnego pisma „NIE”, a jej ówcześni obrońcy milczą jak głazy. Ot, ironia losu. Wyjaśniam Panu Piotrowi Walentynowiczowi, wnukowi, iż tę książkę wydał w 1992 r.(wyd. BGW). Jest wśród pism wybranych, wydanych przez Adama Marszałka w 2013 r., z okazji 90. urodzin Generała. Zachęcam do jej przeczytania, mając nadzieję, że zrozumiał Pan zwrot „Ot, ironia losu” w kontekście tamtej i obecnej sytuacji. Powiem Panu, że 20 kwietnia 2010 r. Generał na dziedzińcu MON pokłonił się w zadumie Pańskiej Babci, przechodząc przed zdjęciami wszystkich tragicznie zmarłych osób w katastrofie smoleńskiej (byłem świadkiem, są zdjęcia). Nie przewidział, że jej wnuczek w 2018 r., krytykując Prezydenta RP za weto na ustawę degradacyjną Generała i innych osób, uznał, że Duda stanął po stronie osób, które nie koniecznie naciskając na spust, ale wydając rozkazy, były odpowiedzialne za największe tragedie, męczeństwa i zbrodnie powojennej Polski. („GW” z 3 kwietnia 2018 r.). Wsparł go taką „światłą” myślą pewien poseł (z litości pominę nazwisko): „Polski suweren ma prawo do ustawowego wymierzania, zwłaszcza symbolicznej, historycznej sprawiedliwości – odpłaty w formie degradacji”. Czyżby, dla Pana Piotra wiąż trudnym było zrozumienie, że rozkazy jakie wydał Generał 13 grudnia 1981 r. uratowały życie jego Babci? Może ta konstatacja skłoni do rozwagi – prof. Ryszard Reiff w nocy 12-13 grudnia był przeciw decyzji o stanie wojennym. Z biegiem czasu zmieniał – nie tylko on – optykę widzenia stanu wojennego. Na posiedzeniu Sejmowej Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, 22 września 1992 r., m.in. zeznał: Natomiast wiadomo, co znaczy wkroczenie wojsk radzieckich do Polski. To znaczy ogromna ilość cierpień, to ogromna liczba wywózek, tak jak z małego węgierskiego kraiku, gdzie zginęło 60 tys. osób, ale 300 tys. było wywiezionych. Tu trzeba byłoby wywieźć z półtora miliona na 2-3 lata. Do czasu, zanim nowa władza okrzepłaby i można byłoby dawkami tych ludzi zwracać. Domyślam się, że Pan Piotr ma na tyle wyobraźni, iż wśród wywiezionych mogła być jego Babcia. Czy przeżyłaby i kiedy wróciła? I w jakim stanie zdrowia? A może „po latach” miałby pragnienie odnaleźć jej grób gdzieś na Syberii?
Jeśli mowa o grobach. Zbigniew Domino, przez lata dzielił ból dziecka, syna, który zostawił Matkę na Syberii. Jako dorosły mężczyzna po latach, z pomocą Rosjan odnalazł jej grób w Kaluczem, co opisał w książce „Zaklęty krąg”. Niech ta przejmująca faktami i wymową lektura skłoni Pana Piotra – opluwacza Generała – ale i jemu podobnych do refleksji. A może ich rodzice i oni sami dzięki właśnie „takim rozkazom” uniknęli podobnego losu. Nie muszą szukać, ani wyobrażać sobie grobu „gdzieś tam”. Kiedy chcą, mogą pójść na groby swoich najbliższych – niech ta świadomość …
Co na to sąsiedzi?
Że sytuacja wewnętrzna w Polsce była ciągle obserwowana przez naszych sąsiadów, a po wybuchu protestów i strajków latem 1980 r. szczególnie i wnikliwie – dla nikogo trzeźwo myślącego nie jest żadną tajemnicą. Jak głęboka, rozległa i „twórcza” była ta czujność, niech posłuży ten dowód. Podczas międzynarodowej konferencji w Jachrance (8-10 listopada 1997) zajmującej się wewnętrznymi i zewnętrznymi uwarunkowaniami kryzysu lat 1980-1982 w Polsce, ujawniono wiele różnych dokumentów, m.in. wywiadu USA oraz z archiwów ZSRR, w tym ściśle tajny dokument. O jego szczególnej tajemnicy świadczą wykropkowane miejsca, gdzie odręcznie wpisane były daty, liczby, nazwy, itp. Cóż więc tam było? Dla przykładu – po słowach „w przypadku wystąpienia”, odręcznie wpisano „po stronie sił kontrrewolucyjnych, zasadniczych sił Wojska Polskiego” – dalej maszynopis – „zwiększenie zgrupowania naszych wojsk jeszcze o” – znów odręcznie – „pięć – siedem” – dalej maszynopis – „dywizji”. Świadczy to, że:
– dokument był przygotowany, z uwagi na bieg wydarzeń w Polsce, potrzebne dane były wpisywane ręcznie przed podjęciem decyzji. By poza jego autorami i decydentami nikt nie znał treści. Czego się obawiano? Może zbędnej dyskusji w ścisłym gronie BP KC KPZR, a może „przecieku”? Nie zapominajmy, że wśród nich były osoby sympatyzujące z Polakami, np. Bajbakow (nazwisko po babce Bajbakowska), a wywiady zachodnie, np. USA. Zbigniew Brzeziński kilka razy mówił, że „w Sztabie Generalnym mieliśmy swojego człowieka” ;
– „siły kontrrewolucyjne”. Pamiętacie Państwo jak oceniano wystąpienia w CSRS? Co to oznaczało dla inicjatorów „Praskiej Wiosny” i czym się skończyło. Jak mogło być u nas?
– liczono się, iż Wojsko Polskie wystąpi „po stronie” (czytaj – w obronie) strajkujących. To też uwaga dla wszystkich „degradatorów” Generała i oficerów b. LWP, którzy służbę w tym Wojsku pogardliwie oceniają jako „służalczą” Moskwie, pozbawioną patriotyzmu;
Dokument został napisany już 28 sierpnia 1980 r., Tak, to nie błąd., czyli na 2-3 dni przed podpisaniem porozumień sierpniowych w Szczecinie – 30, w Gdańsku – 31 sierpnia. Tak byli czujni. Czy to nie „nauka” dla Kremla z „Praskiej wiosny”? Co więcej – gotowość użycia wojsk inwazyjnych z Nadbałtyckiego i Białoruskiego okręgów wojskowych wyznaczono na godz. 18.00, 29 sierpnia.
Autorami tego dokumentu dla KC KPZR, wraz z projektem decyzji, było pięciu czołowych działaczy: Michaił Susłow, Andriej Gromyko, Jurij Andropow, Dimitrij Ustinow i Konstantin Czernienko. Dwaj spośród nich – Andropow i Ustinow w dniach 3-4 kwietnia, w Brześciu, przeprowadzili ze Stanisławem Kanią i Generałem długą, rzeczową i poważną rozmowę. Pisze o niej Generał w książce „Stan Wojenny”(rozdział „Lot i lądowanie”), gdzie m.in. zwarł taką refleksję: Bardzo wielu Polakom można postawić piątkę za brawurę. Natomiast wielu polskich polityków – jak wykazały nasze dzieje – zasłużyło na dwójkę z historii i geografii. Płaciliśmy za to nieraz najwyższą cenę. My nie chcieliśmy jej zapłacić. Jakie jest Państwa zdanie, czy Generał myli się w tej ocenie? Proszę zwrócić uwagę, iż ta rozmowa poprzedzona była grudniową naradą szefów partii w Moskwie, podczas której Stanisław Kania rozmawiał z Breżniewem (pisałem w tekście „Operacja Dunaj”), sprzeciwiając się z Generałem otwarciu granic – czego zażądał Kulikow na początku grudnia 1980 r. – dla wejścia wojsk, celem odbycia „ćwiczeń”. Ponadto, była ona w trakcie ćwiczenia „Sojusz-81”. Rozpoczęły się one 16 marca, a 19 marca wybuchł incydent bydgoski. Gdy kilka tygodni temu w transmisji z obrad Senatu, zobaczyłem przemawiającego senatora Jana Rulewskiego ubranego w uniform więzienny, przypomniałem sobie co „robił” podczas tego incydentu. Zachęcam Państwa – zapytajcie Pana senatora, czy miał świadomość, iż jego i kolegów postępowanie mogło być iskrą do odbycia „praktycznych ćwiczeń” na jego i kolegów plecach? Czy dziś ma poczucie, przynajmniej moralnej odpowiedzialności za groźbę ofiar w ludziach, członkach „Solidarności”, którą sam na nich sprowadziłby? Odpowiedzialności za ten incydent oczekiwał Pan dzisiejszy senator kilka lat temu od Generała, pisząc stosowny list (znam jego treść). Stan zdrowia i czas konieczny do przygotowania obrony w Sądzie, a tu brak miejsca nie pozwala go podjąć.
Ćwiczenia kolejne – „Zapad-81″. Co charakterystyczne. Przeprowadzone na Białorusi, a zadania ćwiczących wojsk sięgały po Trójmiasto, Warszawę, Radom, Kielce. Jedyne takie w Układzie. Obserwowali je: Generał, gen. Eugeniusz Molczyk i ówczesny płk (dziś gen. dyw.) Franciszek Puchała, którego książka „Kulisy stanu wojennego” ze znajomością strategii m.in. opisuje przygotowania sojuszników do interwencji. Taki szczegół z tego ćwiczenia: o godz. 9.20 w dniu 10 września 1981 r. siły główne 7. DPD w ciągu 48 minut były zrzucone w 3 rejonach położonych na wschód od Mińska Białoruskiego. Było to 6100 spadochroniarzy i około 300 jednostek sprzętu bojowego, w tym BWP. W 11 lub 12 dniu operacji 7. DPD miała być desantowana w rejonie położonym na wschód od Warszawy, na kierunku działań Operacyjnej Grupy Manewrowej,utworzonej na bazie Armii Pancernej. Co Państwo myślicie?
Leonid Breżniew 11 listopada 1981 r. na posiedzeniu BP KC KPZR, powiedział: Wczoraj zapoznałem się z Posłaniem do narodów Europy Wschodniej, uchwalonym na zjeździe polskiej „Solidarności”. To niebezpieczny i prowokacyjny dokument. Słów w nim niewiele, lecz wszystkie biją w jeden punkt. Jego autorzy chcieliby posiać zamęt w krajach socjalistycznych, zdopingować grupki różnego rodzaju odszczepieńców. „Prawda”, nazwała Zjazd „antysocjalistyczną i antyradziecką orgią”. Można się nie zgadzać z tą oceną, ale należy przyjąć do wiadomości, że tam – w Moskwie była „siła” i leżała decyzja jej użycia przeciwko Polsce, Polakom, „pannie S”. Można toczyć spór o skuteczność inspiracji Berlina i Pragi, gdzie narastało przekonanie, iż „Polacy nie pracują, wciąż strajkują, awanturują się, a my musimy jeszcze im pomagać”. Niech mitologizujący rzeczywistość „uczeni” to zauważą.
Skutek „Posłania”, Generał oceniał tak: Dla przywódców ZSRR i innych krajów bloku była to przysłowiowa kropla, która przepełniła kielich. Przeczuwałem to już wówczas. Dotąd „Solidarność” zagrażała socjalizmowi tylko w Polsce. Teraz rzucono wyzwanie całemu obozowi socjalistycznemu. Zajadli nasi przeciwnicy, ortodoksyjni i nieprzejednani obrońcy marksistowsko – leninowskich dogmatów, mieli już wystarczające podstawy, by domagać się usunięcia kierownictwa PZPR. Ich zdaniem okazaliśmy się niezdolni do pohamowania nawet takich działań, które mogły zagrozić całej wspólnocie realnego socjalizmu.
Profesor Jerzy Holzer, w książce „Solidarność 1980-1981. geneza i historia”.(wyd. Instytut Literacki, Paryż 1984 r.) pisze: Jeśli zastanowić się z jakim dorobkiem rozjeżdżali się na ponad dwa tygodnie delegaci zjazdowi, dojrzeć można zjawiska niepokojące. Za takie uznać trzeba nie tyle radykalne wystąpienia i uchwały (…) Ważniejsze było, iż ów radykalizm wynikał z błędnej oceny sytuacji, tak jak z błędnej oceny sytuacji wynikały ostre starcia wewnątrz „Solidarności”. Poczucie siły, optymizm, nieraz wręcz demagogiczna tromtadracja, nie stanowiły dobrego przygotowania społeczeństwa na trudną przyszłość. Może Pan senator Rulewski rzeczowo udowodni „poczucie odpowiedzialności delegatów”. Poda argumenty obalające oceny Profesora, szczególnie zarzut „demagogicznej tromtadracji” i tego skutków.
Co mówił Generał w 1981 r.
1. Zwracam się z tej wysokiej trybuny (sejmowej – przyp. GZ) do związków zawodowych, do wszystkich ludzi pracy z apelem, z wezwaniem do zaniechania wszelkich akcji strajkowych. Zwracam się o trzy pracowite miesiące – 90 spokojnych dni. Czas ten pragniemy wykorzystać dla porządkowania najbardziej elementarnych spraw naszej gospodarki, dla dokonania remanentu „pozytywów” i „negatywów”, podjęcia najpilniejszych problemów socjalnych, nakreślenia i zapoczątkowania realizacji programu stabilizacji gospodarki kraju oraz dalekosiężnej reformy gospodarczej.
2. W obliczu gigantycznego nawisu inflacyjnego i spustoszenia na rynku, w obliczu malejącej produkcji – znów mnożą się postulaty, żądania podwyżek płac, dodatkowych urlopów, premii, itd. Po kilku tygodniach względnego spokoju, powstają coraz to nowe ogniska zapalne. Niestety, IX Zjazd ma pod tym względem przykry akompaniament. Na tym tle nie sposób postawić pytania: Komu to służy? Dokąd zmierzają Polacy?
3. Pogłębia się dezorganizacja procesów produkcyjnych. Straty spowodowane strajkami, napięciem, obniżeniem dyscypliny – nieustannie rosną. Dotyczą one w podstawowej mierze towarów o podstawowym znaczeniu dla zaopatrzenia ludności, rolnictwa, eksportu. Nie sposób w tym miejscu nie przypomnieć wielokrotnie już powtarzanej prawdy, że koszty strajków obciążają całe społeczeństwo, że ich ceną jest dalsze pogarszanie warunków życia.
4. Skromne środki materialne, jakimi dziś dysponuje państwo, nie mogą być marnotrawione. Jest to szczególnie ważne w obliczu nadchodzącej zimy. Nigdy dotąd nie wchodziliśmy w ten okres w warunkach spadku produkcji, zrywających się więzi kooperacyjnych, niepewności zaopatrzenia. Toteż warunkami, które zadecydują o tym jak przeżyjemy zimę, będą dobra organizacja i dyscyplina, umiejętność pobudzania i wykorzystywania inicjatyw produkcyjnych, konstruktywne współdziałanie wszystkich społecznych sił.
5. Liczyłem, że można będzie się porozumieć z „Solidarnością”, zwłaszcza – jak wówczas mówiliśmy – z jej robotniczym nurtem. Skala, masowość strajków sierpniowo-wrześniowych, a w ich rezultacie pojawienie się potężnego, niezależnego związku było dla nas, dla władzy, ogromnym szokiem. Mówię o tym otwarcie. Robiliśmy dobrą minę. Przyjęliśmy formułę – słuszny protest klasy robotniczej. Pocieszaliśmy się hasłem: „Socjalizm tak – wypaczenia nie”. Odrzucając myśl o użyciu siły, liczyliśmy jednocześnie, że to się jakoś ułoży. Emocje miną, a związek – chociaż kłopotliwy, chociaż pozostający „na bakier” w stosunku do modelu tradycyjnego, będzie mimo wszystko funkcjonować w naszej, socjalistycznej rzeczywistości. Nawet ukułem takie powiedzenie: „Lepiej mieć dziesięć małych konfliktów dziennie, niż jeden wielki konflikt raz na dziesięć lat”. Tak też tłumaczyliśmy to sojusznikom.
Zapytam – kto ma dowody kwestionujące rzetelność ocen Generała, niech przedstawi do publicznego wglądu i osądu. Cytowane wypowiedzi (dalece nie wszystkie), pozwalają „spojrzeć” na rolę „Solidarności”, upiększanej od lat hasłami walki o wolność i niepodległość, szczególnie w Roku 100. lecia odzyskania Niepodległości.
Co o tym myśleć?
„Owocem poczęcia” 21 postulatów jest „Solidarność”. Powstała na fali społecznego niezadowolenia z istniejących wówczas warunków socjalnych oraz bytowych ludzi pracy. Żyło im się ciężko, choć zachodnie kredyty przynosiły odczuwalne skutki. Stąd szeroka sympatia i członkostwo robotników oraz poparcie dla 21 postulatów. Władza, je podpisała – oczywiste, że przyjęła do realizacji. Kierownictwo „Solidarności” uznało, że obowiązuje tylko stronę rządową. Swoją rolę w tej sferze sprowadziło do funkcji nadzorczo-kontrolnych, spełnianych poprzez wyjątkowej skali i dolegliwości „narzędzia” – strajki, akcje strajkowe, protesty, pogotowia, okupacje budynków, nie kończące się żądania
Na 21 postulatów warto spojrzeć z refleksem, od innej strony. Widoczny populizm ich treści podobał się robotnikom, miał w nich mocne oparcie. Ale uderzył w gospodarkę, przekraczał jej realizacyjne możliwości. Ona miała „znaleźć” środki na pokrycie zapisanych oczekiwań i roszczeń, kolejnych żywiołowo zgłaszanych żądań. Jeśli nie była w stanie im podołać – zmartwienie władzy.
Władza podpisując 21 postulatów miała świadomość skrajnie krótkiego czasu na realizację niektórych zapisów, kosztów finansowych jakie należy z tego tytułu ponieść i również tego, że niektóre będą wymagać renegocjacji, gdyż terminowe spełnienie nie jest możliwe. Można tu postawić banalne pytanie – to dlaczego wicepremier Mieczysław Jagielski nie negocjował, podpisał? Zakończenie trwających 1,5 miesiąca strajków było koniecznością. To nie sprawa „dobrego samopoczucia” władzy, oceny skuteczności w oczach Polaków i zagranicy. Głównym problemem były straty produkcyjne i finansowe w gospodarce, rwanie się więzi kooperacyjnych między zakładami pracy, nie dotrzymywanie umów eksportowych, a stąd straty, głównie dewiz. Rozszerzające się strajki, problem wyostrzały także w aspekcie psychicznym, etyczno-moralnym. Mądrze sygnalizował to Prymas Polski w homilii, mówiąc: W tej chwili przyszła na naszą Ojczyznę godzina rachunku. Jeśli się obudzi w nas świadomość odpowiedzialności za Naród, to musi się z tym wiązać poczucie odpowiedzialności za życie każdego z nas, za życie naszej rodziny, całego Narodu i Państwa.
Odpowiedzialność jest wspólna, bo wspólna jest i wina (Jasna Góra, 26 sierpnia 1980 r.) Kontynuował tę myśl i uczulał biskupów, we wrześniu 1980 r. na posiedzeniu Rady Głównej Episkopatu Polski, mówiąc: Nawet w takiej sytuacji, w jakiej znalazł się naród, trzeba unikać wszystkiego, co mogłoby nas doprowadzić do krwawych porachunków wewnętrznych i do obcej interwencji. Wolę utrzymywać, że interwencja obcych sił – tanków sowieckich – jest możliwa, choćbym miał się omylić, niż narazić się na to, by choć jeden chłopiec Polski zginął podniecony pewnością, że Moskale nie naruszą granic Polski. Proszę pomyśleć – wrzesień 1980 r., a roztropny, przewidujący Kardynał ma aż takie obawy. Wskażcie Państwo biskupa, który dziś – wzorem Kardynała – potrafi mądrze oceniać przeszłość.
Na zakończenie…
Może, z inspiracji Państwa Redakcja zapyta o refleksje osoby znające tamten czas, np. prof. Hieronima Kubiaka, Bronisława Łagowskiego, Karola Modzelewskiego, Andrzeja Werblana, Jana Widackiego, Jerzego Wiatra, Stanisława Kanię, Stanisława Cioska, Andrzeja Celińskiego, Józefa Piniora, Janusza Onyszkiewicza.
Zachęcam Państwa do sięgnięcia po wspomnienia i refleksje Polaków, uczestników tamtych faktów i wydarzeń na środowiskowe spotkania, właśnie teraz, gdy znany jest termin wyborów samorządowych. Zapytajcie Państwo znanych działaczy „Solidarności”, co zrobili konkretnie, by postulaty sierpniowe zrealizować? Popatrzcie, co po takim „karnawale” trzeba naprawić, po 38 latach i teraz właśnie nadchodzi po temu okazja! A co budować na realnych podstawach z myślą, iż „ludzie starsi powinni być darzeni szczególnym szacunkiem. To dzięki ich pracy i dokonaniom żyjemy w takim państwie… jest pakiet rozwiązań dla nich” – mówił Andrzej Rozenek w wywiadzie („DT” z 13-15. sierpnia 2018 r.). Zaś 22 sierpnia „Dziennik Trybuna” tekstem Zygmunta Tasjera szkicuje program wyborczy – spójny i obejmujący różnorodne aspekty rozwoju miejskiej infrastruktury, troskę o sądeczan, o tych, którym bez pomocy samorządu ciężko jest żyć – Rafała Skąpskiego, osoby odpowiedzialnej i doświadczonej dla Nowego Sącza.
Pomyślcie Państwo Czytelnicy, udzielcie mądrej rady, jak „lekcję Sierpnia” uczynić mocą sprawczą Lewicy, przy wyborze Andrzeja Rozenka Prezydentem Warszawy, a Pana Rafała Skąpskiego – Prezydentem Nowego Sącza. Zechciejcie poświęcić czas na spotkania z kandydatami Lewicy. Uczyńcie to dla dobra własnego, swoich rodzin, nie dla „jakiś nich”
21 POSTULATÓW GDAŃSKIEGO MKS
1. Akceptacja niezależnych od Partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanych przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.
2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
3. Przestrzegać zagwarantowaną w Konstytucji PRL wolność słowa, druku i publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
4. Przywrócić do poprzednich praw:
a) ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976 roku – studentów wydalonych z uczelni za przekonania;
b) zwolnić (wszystkich) więźniów politycznych: (w tym) Edmunda Zadrożyńskiego, Jana Kozłowskiego i Marka Kozłowskiego;
c) znieść represje za przekonania.
5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu się Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz opublikować jego żądania.
6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
a) podawanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno – gospodarczej;
b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenia w dyskusji nad programem reform.
7. Wypłacić wszystkim strajkującym wynagrodzenie za okres strajku – jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.
8. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika o 2000 zł. na miesiąc, jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki.
11. Wprowadzić na mięso i jego przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
12. Znieść ceny komercyjne i sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
13. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez:
– zrównanie zasiłków rodzinnych;
– zlikwidowanie specjalnej sprzedaży, itp.
14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat a mężczyzn do lat 55 lub przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
16. Poprawić warunki pracy Służby Zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
17. Zapewnić odpowiednią ilość miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres 3 lat na wychowanie dziecka.
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
20. Podnieść diety z 40 do 100 zł i dodatek za rozłąkę.
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i w systemie 4 – brygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.
31 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej.