PO VIII KONFERENCJI NA SZCZYCIE BRICS. W połowie października, w indyjskim kurorcie nadmorskim Benaulim (Prowincja Goa) odbyła się VIII już konferencja „na szczycie” przywódców mocarstw członkowskich BRICS (z udziałem licznych ministrów, przedsiębiorców, bankowców, ekspertów i dziennikarzy i in.) Tym razem spotkanie wypadło w dziesiątą rocznicę utworzenia tej organizacji, co dokonało się na jesieni 2006 roku, w siedzibie ONZ w Nowym Jorku, na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych Brazylii, Rosji, Indii i Chin. Gdy w grudniu 2010 roku przystąpiła doń Afryka Południowa, narodził się BRICS.
Przeciwnicy tej organizacji, która już przeobraża gruntownie geopolityczną i geoekonomiczną mapę świata, od dłuższego czasu „prorokują” jej degradację i upadek. Na konferencji w Goa, Prezydent Władimir Putin wyśmiał te „proroctwa” i stwierdził, iż BRICS rozwija się coraz bardziej dynamicznie i efektywnie. Na wielkie mocarstwa, wchodzące w skład organizacji, przypada obecnie ponad 50 proc. Światowego Produktu Brutto, który, wedle prognozy MFW, wyniesie 75,3 bln USD (w cenach nominalnych, bieżących) w roku 2016 oraz ponad 43 proc. ogółu ludności świata (to ogromny i chłonny rynek). W roku 2015, wartość obrotów w handlu pomiędzy mocarstwami członkowskimi BRICS przekroczyła 250 mld USD. Liczba ta ma ulec podwojeniu (do 500 mld USD) w terminie do roku 2020.
Konferencja w Goa odbywała się pod ogólnym hasłem: „Poszukiwanie odpowiedzialnych, kompleksowych i kolektywnych rozwiązań”. Znamienne, iż – w analizowanych dokumentach – nie występuje w ogóle problematyka europejska; znajduje się w nich tylko jedna wzmianka o tym, że bogate kraje UE obiecały krajom rozwijającym się odstąpienie 2 miejsc w Zarządzie MFW, ale nie dotrzymały tej obietnicy. Wspomina się też o negatywnym wpływie Brexit’u na gospodarkę światową. Wymowne to świadectwo degradacji Europy i zmniejszenia jej roli w nowym układzie sił globalnych. Przywódcy wygłosili stosunkowo krótkie, lecz bardzo ważne, pod względem politycznym i merytorycznym, przemówienia, uchwalili obszerną Deklarację z Goa oraz Plan działania na przyszłość.
Przemówienia przywódców
Michel Temer (Brazylia): wszystkie mocarstwa członkowskie BRICS napotykają na tożsame bądź na analogiczne problemy, przeszkody i trudności w swoim rozwoju. Dlatego też konieczna jest coraz bardziej efektywna współpraca dwustronna i wielostronna w ich przezwyciężaniu. W szczególności Brazylia opowiada się za dalszymi ułatwieniami i usprawnieniami w handlu, w finansach i w inwestycjach, za zwalczaniem protekcjonizmu w obrotach gospodarczych, za zwiększeniem stopnia odpowiedzialności w kwestiach finansowych oraz za zreformowaniem Rady Bezpieczeństwa ONZ;
Władimir Putin (Rosja): występuje wiele poważnych zagrożeń zewnętrznych „w naszej bezpośredniej bliskości” („close to us”). W tej sytuacji, zwiększa się, a nie zmniejsza, rola i znaczenie BRICS oraz jej współdziałania z innymi organizacjami (WTO, G20 itp.). Istnieje też potrzeba jeszcze bardziej efektywnej realizacji strategii partnerskiej współpracy w ramach BRICS, ze szczególnym uwzględnieniem produkcji energii odnawialnej, powiązań finansowych, wymiany handlowej, wspólnych inwestycji, handlu z wykorzystaniem środków elektronicznych, walki z bezrobociem, ochrony zdrowia i doskonalenia systemów oświatowych. Mocarstwa BRICS powinny także zwiększyć efektywność swych starań na rzecz zreformowania współczesnego systemu gospodarczego i finansowego na świecie, stymulowania integracji regionalnej, tworzenia stref wolnego handlu, tym bardziej, że utrzymuje się nadal destabilizujące ryzyko ze strony stref zamkniętych i preferencyjnych – tylko dla niektórych.
Narendra Modi (Indie): apel o zwiększanie roli BRICS na forum innych organizacji międzynarodowych, szczególnie ONZ, G20, WTO i in. Przede wszystkim, niezbędne jest doskonalenie współpracy między mocarstwami członkowskimi BRICS w następujących dziedzinach: infrastruktura, handel, inwestycje, urbanizacja i innowacje oraz stosowne rozbudowywanie kompetentnych organów i instytucji BRICS w tym celu. Ponadto, Indie proponują: – intensyfikację walki z korupcją i z praniem brudnych pieniędzy – utworzenie własnej agencji ratingowej (tzn. ds. oceny zdolności kredytowej państw i podmiotów gospodarczych), ustanowienie wspólnych ośrodków naukowo-badawczych w dziedzinie rolnictwa, kolejnictwa i… sportu, umocnienie bezpieczeństwa publicznego, zwiększenie efektywności walki z terroryzmem (stanowiącym zagrożenie, m.in., dla środowiska naturalnego, „eco-prosperity”) oraz szerokie rozwijanie wymiany społecznej;
Xi Jinping (Chiny): wysoka ocena bilansu dokonań BRICS w okresie minionego dziesięciolecia. Jednak organizacja ta działa obecnie w niezwykle skomplikowanym i niesprzyjającym otoczeniu międzynarodowym. Niezależnie od tego, konieczne jest budowanie otwartej gospodarki krajowej i światowej, wolnej od protekcjonizmu oraz dążenie do solidnego, zrównoważonego, wyważonego i całościowego wzrostu gospodarczego. Priorytety w rozwoju są następujące: ożywienie gospodarki, wymiana handlowa, współpraca finansowa, inwestycje infrastrukturalne, szczególnie transportowe i komunikacyjne, nowatorstwo i innowacyjność oraz wymiana międzyludzka. Niezbędne jest także zwiększenie udziału krajów rozwijających się w sterowaniu (w zarządzaniu) gospodarką światową i w jej reformowaniu oraz utworzenie nowego modelu (systemu) stosunków międzynarodowych w oparciu o zasady wzajemnych korzyści i sprawiedliwości. W tym celu, istnieje konieczność lepszej koordynacji działań między mocarstwami członkowskimi BRICS, szczególnie w zakresie najważniejszych spraw globalnych i regionalnych, jak, np., klęski żywiołowe, zmiany klimatyczne, choroby zakaźne i zwalczanie terroryzmu. Trzeba też lepiej wykorzystywać potencjał i możliwości Nowego Banku Rozwoju oraz Porozumienia ws. Funduszu Rezerwowego BRICS;
Prezydent Xi zaproponował również 5-cio punktowy strategiczny i długofalowy program przyszłych działań: 1. budowanie otwartego świata; 2. wypracowanie wspólnej wizji rozwoju; 3. skoordynowane podejście do wyzwań globalnych; 4. realizacja zasad sprawiedliwości i uczciwości; 5. doskonalenie partnerskiej współpracy w ramach BRICS;
Jacob Zuma (Afryka Południowa): konieczność lepszej koordynacji poczynań w ramach BRICS. Współczesny postęp naukowo-techniczny nie zmniejszył nierówności i niesprawiedliwości istniejącej w świecie. Niezbędna jest w szczególności, likwidacja bezrobocia i tworzenie nowych miejsc pracy. Kraje rozwijające się powinny dostosować się lepiej do wymagań i do możliwości IV rewolucji przemysłowej. Przedmiotem szczególnego zainteresowania powinny stać się: gospodarka morska („deep ocean economy” lub „blue economy”), transport, infrastruktura, handel, ochrona środowiska, kosmos, Internet, zasoby wodne (zwiększa się ryzyko przyszłych wojen o wodę), innowacje, polityka finansowa, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz wymiana międzyludzka i postęp społeczny. Państwa BRICS powinny troszczyć się lepiej o ludzi, szczególnie o tych, którzy cierpią najbardziej wskutek kryzysu, zmian klimatycznych, podnoszenia poziomu wód oceanicznych itp. Konieczne jest też zreformowanie i zdemokratyzowanie obecnego ładu światowego, systemu ONZ oraz instytucji finansowych utworzonych w Bretton Woods po II wojnie światowej (w domyśle: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy i in.).
Deklaracja z Goa
Polityka: współczesna skomplikowana sytuacja międzynarodowa wymaga zacieśnienia współpracy pomiędzy mocarstwami członkowskimi BRICS. Nasza cywilizacja przechodzi stopniowo do nowego ładu światowego – sprawiedliwego, demokratycznego i wielobiegunowego. Dlatego też wzrasta znaczenie współpracy BRICS z ONZ, z G20, z WTO i z innymi organizacjami międzynarodowymi. Jednocześnie istnieje konieczność zwiększenia udziału i roli krajów rozwijających się w działalności ONZ oraz ich reprezentacji w Radzie Bezpieczeństwa ONZ (chodzi o Indie, Brazylię i Afrykę Południową – S.Sz.);
Ekonomia: BRICS będzie dążyć do budowania innowacyjnej, dynamicznej, całościowej i wzajemnie powiązanej gospodarki światowej. Zresztą już zauważalna jest rosnąca rola tej Organizacji w zakresie stabilizowania owej gospodarki i ożywiania jej wzrostu. Oceniono pozytywnie dotychczasowe wyniki realizacji Strategii BRICS ws. Partnerstwa Gospodarczego oraz Planu Współpracy Gospodarczej, Handlowej i Inwestycyjnej (obowiązującego do 2020 r.), szczególnie, w takich dziedzinach, jak: handel internetowy (e-commerce), metoda „jednego okienka”, promocja handlu oraz współpraca małych i średnich przedsiębiorstw. Duże znaczenie dla gospodarki i finansów światowych ma niedawne włączenie przez MFW chińskiego juana (RMB) do koszyka najważniejszych walut rezerwowych i rozliczeniowych (obok dolara, euro, jena i funta) w ramach tzw. specjalnych praw ciągnienia.
Konferencja wezwała ponownie kraje rozwinięte do spełnienia ich zobowiązań wobec krajów rozwijających się przeznaczając 0,7 proc. PKB na rzecz tych ostatnich oraz wyraziła poparcie dla pomyślnej realizacji Programu ONZ ws. zrównoważonego rozwoju w okresie do 2030 r. BRICS utworzy własną agencję ratingową (przełamując, w ten sposób, dyktaturę i monopol amerykańsko-zachodni w tej mierze – S.Sz.). Ponadto, niezależnie od wysiłków zmierzających do wytwarzania czystej (zielonej) energii, mocarstwa członkowskie BRICS przywiązują także duże znaczenie do rozwoju bezpiecznej energetyki nuklearnej, która nie powoduje emisji gazów cieplarnianych i zmian klimatycznych. Kardynalne znaczenie dla BRICS ma również modernizacja rolnictwa oraz zwiększenie produkcji płodów rolnych i artykułów rolno-spożywczych, a to z uwagi na dużą liczbę ludności tych krajów (czyli ponad 43 proc. ogólnej liczby ludności świata, wynoszącej obecnie 7.459.939.305 osób, według stanu na dzień 26 października 2016 r., godz. 14.00 – S.Sz.).
Kwestie ekonomiczne zajmują bodaj najbardziej poczesne miejsce w Deklaracji z Goa. Zasadnicze znaczenie ma ocena, iż ożywienie gospodarki światowej, poważnie nadwyrężonej w wyniku kryzysu globalnego, jest znacznie wolniejsze od oczekiwanego. Szczególnie negatywny wpływ na gospodarkę mają – spadek obrotów handlu międzynarodowego;
– rosnące zadłużenie (publiczne, państwowe i prywatne) poszczególnych krajów i całego świata;
– fluktuacje cen na surowce, szczególnie energetyczne i strategiczne;
– nierówności i dysproporcje w zakresie wzrostu gospodarczego;
– konflikty geopolityczne i ogniska zapalne;
– intensyfikacja terroryzmu;
– zwiększony napływ uchodźców;
– nielegalne przepływy finansowe;
– Brexit i in.
W takiej trudnej i złożonej sytuacji ekonomicznej świata, innowacje powinny stać się główną siłą motoryczną rozwoju, filarem nowej industrializacji oraz przeobrażeń strukturalnych w gospodarce. Zauważalny i cenny jest postępujący proces integracji regionalnej i kontynentalnej, szczególnie w Azji, w Afryce i w Ameryce Południowej. Również z tego powodu niezbędne jest zwiększenie udziału krajów rozwijających się w międzynarodowych instytucjach finansowych, szczególnie w MFW oraz przeprowadzenie odpowiedniej restrukturyzacji długów państw zadłużonych. Co więcej, BRICS opowiada się za efektywną walką z korupcją, za utworzeniem globalnego i nowoczesnego systemu podatkowego oraz domaga się zwalczania praktyk wystawiania „lewych” faktur i odbierania nielegalnie zdobytych majątków.
Rozwój energetyki odnawialnej ma kolosalne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego i dla zrównoważonego rozwoju. Należy zapewnić światu (wszystkim obywatelom) odpowiednią ilość i jakość czystej energii oraz systemy jej dystrybucji i oszczędzania. Wymaga to poważnego zwiększenia nakładów inwestycyjnych w energetyce oraz zmniejszania udziału paliw węglowodorowych (szczególnie węgla) w produkcji elektryczności. Mocarstwa BRICS są zwolennikami pokojowego wykorzystania kosmosu, na zasadach równoprawności i norm prawa międzynarodowego oraz domagają się nierozmieszczania żadnych rodzajów broni w kosmosie oraz niestosowania tam praktyk siłowych. Ponadto, kwestiami o zasadniczym znaczeniu są: zwiększenie produkcji żywności, eliminowanie głodu i niedożywienia w świecie, zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, powszechny dostęp do oświaty na jakościowo wysokim poziomie, ochrona środowiska, kontrola skażenia wody i powietrza, lepsze zarządzanie kryzysowe w przypadku klęsk żywiołowych, dywersyfikacja globalnego rynku elektroniki oraz źródeł zaopatrzenia w wyroby IT;
sprawy społeczne: światu niezbędny jest długotrwały i zrównoważony przyrost demograficzny. Istnieje też potrzeba skuteczniejszego zwalczania epidemii i chorób, szczególnie HIV i gruźlicy oraz ułatwienia chorym dostępu do leczenia i do leków.
Wnioski ogólne
VIII Konferencja „na szczycie” BRICS i jej dorobek jest jednym z najważniejszych wydarzeń w historii tej Organizacji. Przyjęte dokumenty stanowią najbardziej pogłębioną, kompleksową i gruntowną analizę sytuacji regionalnej i światowej oraz prezentację długofalowych zadań strategicznych wynikających z tego dla całej ludzkości, nie tylko w ramach BRICS. Według mojego skromnego rozeznania, żadna z organizacji i instytucji międzynarodowych nie zdobyła się jeszcze na analogiczny wyczyn w obecnej skomplikowanej sytuacji. Naturalnie, istnieją wcześniejsze opracowania i programy fragmentaryczne, stosownie do specyfiki i kompetencji tych organizacji, ale nie całościowe (może z wyjątkiem UN Millenium Goals). Przyjęty Plan działania ujmuje ww. i inne propozycje i decyzje jej władz. Postanowiono także, że dokonywane będą systematycznie przeglądy i oceny zaawansowania realizacji postanowień i decyzji władz oraz instytucji i organów BRICS.
Uchwały Konferencji w Goa stanowią też kolejne potwierdzenie, iż – widząc impotencję, niezdolność i niechęć Zachodu – BRICS przejmuje zdecydowanie inicjatywę w tworzeniu nowego ładu światowego bazującego na zasadach trwałego pokoju, równego bezpieczeństwa, poszanowania i partnerstwa, zrównoważonego rozwoju, sprawiedliwości i demokracji, wzajemnych korzyści, rehumanizacji świata i systemu wielobiegunowego.
Niema wątpliwości, że BRICS systematycznie umacnia się, a jego perspektywy rysują się nieźle, niezależnie od ogromu trudności, anachronizmów i przeciwności losu we współczesnym rozwoju naszej cywilizacji. Tymczasem, w Polsce, niektórzy decydenci polityczni i medialni, ludzie pióra, czynniki opiniotwórcze nadal „nie zauważają” i ignorują BRICS oraz jego zasadniczą rolę w przeobrażaniu świata. To żenujące świadectwo głupoty i braku odpowiedzialności politycznej przed własnym społeczeństwem i przed całą społecznością międzynarodową. Tymczasem na naszych oczach tworzy się przecież nowy świat, w którym Polska, chcąc, nie chcąc, będzie musiała jakoś się znaleźć. Przeto, lepiej wiedzieć już teraz, a priori, a nie a posteriori, o tym, co rzeczywiście dzieje się wokół nas!