Ewa Błaszczyk należy do grona wybitnych polskich aktorek z pokolenia Krystyny Jandy, Doroty Stalińskiej. Gra i śpiewa na doskonałym poziomie. Przed laty, po śmierci męża, przydarzyło się jej rodzinie i to, że jedna z córek – po, wydawałoby się, banalnym wypadku (złe przyjęcie tabletki) – zadławiła się i popadła w śpiączkę. Opisany stan nie interesuje już medycyny – w Polsce przed 1989 rokiem tacy chorzy, na granicy snu i strzępków życia, leżeli w szpitalnych izolatkach lub domach pomocy, gdzie umierali szybko i bez rozgłosu.
O tym, że i po 1989 roku nic się nie zmieniło, szybko przekonała się i Ewa Błaszczyk, zwłaszcza, gdy usłyszała: „A kogo to obchodzi…”.
Wściekła, rozżalona, założyła fundację, stała się tak jej ikoną jak i menedżerem, a wszystko skończyło się luksusową kliniką „Budzik”, w której kilkunastu chorych, którzy znaleźli się w podobnej sytuacji, co córka aktorki, podlega intensywnej terapii i czasami na powrót wraca do – przynajmniej cząstkowej – świadomości oraz – kontaktu ze światem.
Wielkie to dzieło i wielka w tym Ewy Błaszczyk zasługa.
Ale jest i druga strona medalu, która, rzecz jasna, w niczym opisanych powyżej dokonań nie umniejsza.
Klinika pochłonęła miliony z kont sponsorów (firm, korporacji, samorządowych budżetów), zbudowana została z przepychem. Żaden barak. Ilość miejsc – mało imponująca, jak na zgłaszane potrzeby. Personel słono wynagradzany, no bo „nikt nie będzie pracował darmo…”. Słowem, kilku otrzyma dużo. A reszta? Dla reszty, gdy nie poruszą serca jakiegoś energicznego aktywisty, pieniędzy – sponsorskich, korporacyjnych – już nie będzie.
Niestety, bliższy mi jest i pozostanie system, gdzie dla „wszystkich jest po trochu”, zaś trud społeczników przekłada się na wypracowanie nieustannie doskonalonej matrycy, którą można implantować w całym kraju, nawet w najbardziej zapadłej wsi. Nie fajerwerki, a przemyślana forma pomocy wszystkim chorym i ich rodzinom, którą jest w stanie skutecznie wesprzeć nawet samorząd w przysłowiowym Pcimiu. Goły i bosy.
Niedawno – ku zgorszeniu miejscowego MGOPS-u – zażądałam wglądu w swą „teczkę”, czyli w materiały wyprodukowane przez urzędniczki miejscowej „pomocy społecznej”. Choć podmiotem starań urzędników miał być mój mąż (SM, brak wzroku, całkowity paraliż), w MGOPS-ie uznano, że podmiotem tym będę jednak ja. Jako „opiekun osoby ciężko niepełnosprawnej”. Bo tak było wygodniej.
Z „pomocy” korzystaliśmy po przyjeździe z Poznania do miasteczka W. (wynik „czyszczenia kamienic”) w 2006 roku, gdy całe nasze dochody wynosiły 766 zł (w tym kredyt hipoteczny). Wówczas odwiedziła nas urzędniczka MGOPS-u, zapytała, dlaczego „chory jeszcze nie wyzdrowiał”, odnotowała obecność 3 psów, w tym 2 – wychudzonych, meble „nowe, ale z płyty”, sytuację oceniła jako „trudną” i przydzieliła 60 zł „na łba” i „europejskiej pomocy żywnościowej” 2 tysiące.
Książek ani kilku instrumentów nie odnotowała, podobnie jak i tego, że zaczepki popegeeroowskich sąsiadów nie pozwalały spokojnie wyjść z mieszkania. Z perspektywy czasu, nie mam pretensji: książki można było sprzedać, instrumenty – także, psy uśpić, a co do sąsiadów – nie wychodzić za dnia z domu.
Minęło 10 lat bez pomocy i po przejściu na emeryturę nie sięgającą 1000 zł, znów musiałam udać się do MGOPS-u. Zasponsorowali 200, 300-złotowymi kwotami (raz 500, a po śmierci męża nawet 1000) używany materac antyodleżynowy, łóżko, najtańszą pralkę. Hojność miała jednak swą cenę – w „teczce” pojawiły się zapisy o „konfliktowości”, bo „tak się słyszy”. Odnotowano, że dramatycznie poszukuję pracy, ale uwaga ta wsparta wywiadem w miejscowym urzędzie pracy, doczekała się adnotacji, że pewnie „mam zbyt wysokie wymagania”. Najwyraźniej to, że po przyjeździe do W. bez szemrania podjęłam 3-zmianową robotę „ślusarza”, pracowałam w ponurych pieczarkarniach i grzybiarniach, a w miesiąc po śmierci męża, najęłam się do fizycznej roboty w fabryce poduszek – nie pasowało do modelu „klienta pomocy” który – jak powszechnie wiadomo – sam sobie winien.
Z urzędniczych opisów wyłaniał się obraz smutnego, biednego, choć czystego domostwa, po którym – jak to u każdej patologicznej biedoty – hasają: psy, kot, świnka morska, królik, a nawet chomiki. Do kompletu brakowało wzmianek o walających się półlitrówkach. Za to o chorym, choć choroba ani na milimetr nie odebrała mu nieprzeciętnej inteligencji, pogody, poczucia humoru i dobroci wreszcie w „teczce” prawie nie ma nic. Po prostu – nie był podmiotem, zatem nikt o nic go nie pytał.
A nie pytał, bo w Polsce niedomoga fizyczna zwykle utożsamiana jest z uwiądem władz umysłowych – potwierdzali to, zresztą, moi popegeerowscy sąsiedzi ustami elokwentnego absolwenta kilku klas szkoły powszechnej, gdy rozgłaszali, że SM to „psychiczna choroba zakaźna”.
Tym, co jednak wprawiło mnie w osłupienie, była osoba, którą wskazano jaką „opiekunkę”, co to miała dojeżdżać do nas na godzinę w tygodniu celem udzielenia pomocy choremu. A pomoc ta, w sensie jak najbardziej fizycznego wysiłku, zaczęła być nieodzowna. Nigdy z niej wcześniej nie korzystaliśmy, gdyż MGOPS za czasów poprzedniego kierownictwa nie potrafił znaleźć nikogo, kto by za 7-9 złotych dojeżdżał rowerem z miasteczka na koniec wsi. Proponowano nam zatem płatne usługi na pół etatu, aby się to jakiejś osobie „opłaciło”. Jednak koszt przyjęcia tej usługi był tak wysoki, że moja praca nie miałaby sensu.
W 2016 roku obliczyłam, że na godzinę pomocy w tygodniu nas stać i prawie napisałam już wniosek. A wtedy zadzwoniła do mnie zirytowana „pani Iwonka”, przedstawicielka agencji i rzekła: „Pani kochana, ja tam nie wiem, kto by do was chciał jeździć. Ale jak już taka jesteś, pani, uparta, to przyjadę do wsi, pójdę od chaty do chaty i może kogoś znajdę…”
Wizja „chodzenia po chatach”, gdzie „pani Iwonka” relacjonowałaby naszą sytuację raz za razem, tak mnie przeraziła, że porzuciłam zgubny zamiar skorzystania z gminnego miłosierdzia.
Ale było już za późno, „pani Iwonka” przyjechała i usłyszała, że „do tych, co przyjechali z miasta nikt chodził nie będzie”.
Niezrażona, wskazała jednak miejscowemu MGOPS-owi kandydatkę. Była nią wieloletnia salowa miejscowego „Caritasu”, zwolniona dyscyplinarnie zaraz po tym, jak trafiła do aresztu. A trafiła – uwaga – za nożownictwo. Na marginesie dodam: uzasadnione mężowym zaglądaniem do kieliszka.
Innych „opiekunek” „pani Iwonka” nie była w stanie znaleźć, choć na tym terenie jest ich pełno – za 1200 euro jadą do „rajchu” i tam tracą wszelki wstręt do opiekuńczej roboty, który tak je wypełnia, gdyby miały to samo robić wobec rodaków. Rzecz jasna, ani nie należy się temu dziwić ani oburzać. Tak po prostu jest.
Mąż zmarł w poniedziałek, nad ranem, na dyżurze lekarza, który – jeżeli się nie mylę – pełni jednocześnie obowiązki chirurga, ordynatora i dyrektora szpitala. Kilka dni wcześniej pojechałam do „lekarza rodzinnego” zgłosić konieczność wizyty domowej. Gniewnie (taki ma styl) wrzasnął: „A dlaczego?” Odpowiedziałam: „Bo chory jest słaby.” Na to usłyszałam: „Pani mąż był, słaby, jest słaby, będzie słaby. To nie powód…”
Aby go do wizyty zmusić, wisiałam na telefonach do dyrekcji szpitala, NFZ, PTSR-u, Urzędu Wojewódzkiego. I dopiero ten ostatni zmusił miejscowy MGOPS do przeprowadzenia rozmowy dyscyplinującej. Podobno padły groźby i miejscowy „lekarz rodzinny” zgodził się przybyć. Akt łaski miał mieć miejsce w środę, śmierć nastąpiła dwa dni wcześniej.
Sumując: z jednej strony – miliony dla kilkunastu „szczęśliwców w nieszczęściu”, z drugiej – dawane z łaski kilkuzłotowe zasiłki „celowe, specjalne” , okupione domową inwigilacją i opiniami, których źródłem staje się pomówienie i plotka, oraz „nożowniczka” jako jedyna dostępna obsada godziny opiekuńczej raz w tygodniu.
Także – lekarz, którego gniewnymi pomrukami centralnych urzędów zmuszać trzeba do złożenia wizyty umierającemu, złożonego nieuleczalną chorobą i dotkniętego, bez żadnej swej winy, straszliwym kalectwem i całkowitym społecznym osamotnieniem.
Coś tu jednak jest nie tak.
Autorka wraz z mężem, dotkniętym stwardnieniem rozsianym, w wyniku „czyszczenia poznańskich kamienic” przed 12 laty trafiła do po-PGR-owskiego bloku na obrzeżach Wielkopolski.