„Księstwo Warszawskie (1807-1815)” Jarosława Czubatego, to druga – po opublikowanej w roku 1966 monografii Księstwa Warszawskiego autorstwa Barbary Grochulskiej – monografia tego szczególnego tworu państwowego autorstwa cesarza Napoleona, protektoratu napoleońskiego na ziemiach polskich, tworu, który w latach 1807-1815 stanowił namiastkę państwowości polskiej, unicestwionej w rezultacie zaborów 1772-1793-1794.
W dziewięciu rozdziałach Jarosław Czubaty objął kluczowe i węzłowe zagadnienia związane z genezą, kształtem ustrojowo-gospodarczym, biegiem zdarzeń i kresem Księstwa Warszawskiego. Rozdział pierwszy poświęcony jest relacjom między Polakami a Napoleonem w okresie poprzedzającym powstanie Księstwa i w pierwszym okresie jego trwania. Rozdział drugi dotyczy konstytucji nadanej Księstwu przez Napoleona w Dreźnie, 22 lipca 1807 roku. Rozdział trzeci okresowi 1807-1809, czasowi „między rozczarowaniem a nadzieją”. Rozdział czwarty wojnie polsko-austriackiej 1809 roku. Kolejne dwa rozdziały dotyczą dwóch fundamentów istnienia Księstwa, wojska i gospodarki. Dwa przedostatnie rozdziały odnoszą się do szczególnie interesującej kwestii, jaką było współistnienie w życiu społecznym i politycznym Księstwa dwóch nurtów egzystencji narodowej: szlacheckiego tradycjonalizmu z nowoczesnością niesioną przez liberalną napoleońską konstytucję, nowych form życia publicznego i społecznego w konfrontacji z dawną, spetryfikowaną mentalnością sarmacką. Rozdział ostatni dotyczy kresu Księstwa.
Księstwo Warszawskie było w historii Polski okresem krótkim, ale szczególnym. W odróżnieniu od późniejszego Królestwa Polskiego, czyli formy zaboru rosyjskiego, od wcześniejszych Prus Południowych, od późniejszego zaboru pruskiego i austriackiego, Księstwo Warszawskie było namiastką autentycznej państwowości polskiej, wprawdzie oktrojowanej przez czynnik zewnętrzny (napoleońską Francję), lecz sojuszniczy, a nie zaborczy.
„Jak widmo dawnej Polski, Księstwo Warszawskie wywiera niewypowiedziany urok; jakby po stracie drogiej osoby cień jej stanął przed nami i zapowiadał rychłe zmartwychwstanie” – pisał zacytowany przez Czubatego Stanisław Smolka. Słowo „urok” czy czar, jest tu kluczowe. Krótka „epoka” Księstwa Warszawskiego okazała się jednym z najbogatszych źródeł emocjonalnego i estetycznego polskiego imaginarium narodowego.
Cytując autorkę poprzedniej monografii Księstwa, Barbarę Grochulską, Jarosław Czubaty przywołuje jej słowa o „małym państewku, zaplątanym w historię największego huraganu dziejów, jaki wstrząsnął nowożytną Europą, zostawił po sobie obraz innych Polaków, świadomych swych możliwości, skazanych nie tylko na klęski, ale i na zwycięstwa, Polaków obywateli swojego państwa, Polaków, którzy wydorośleli”. W puencie autor monografii określa czasy Księstwa Warszawskiego jako „próg nowoczesności”. Ocena to być może nieco przesadna, ale że przez całe stulecie 1815-1918 to właśnie „epoka Księstwa Warszawskiego” była rezerwuarem wyobraźni i aspiracji niepodległościowych Polaków, to fakt.