Pod panowaniem Prawa i Sprawiedliwości kończy się wolność prasy w Polsce. Od 2015 r., gdy PiS zdobyło władzę, w Indeksie Wolności Prasy nasz kraj spadł aż o 49 miejsc.
Światowy Indeks Wolności Prasy, opracowywany i publikowany od 2002 roku, obejmuje obecnie swymi badaniami 180 krajów. Wartości indeksu wahają się od 0 (najlepszy możliwy wynik) do 100 (najgorszy wynik). Indeks jest rezultatem analizy jakościowej i ilościowej danych gromadzonych przez specjalistów organizacji Reporterzy Bez Granic (Reporters Without Borders – RSF).
Dane te zbierają zespoły specjalistów, z których każdy przydzielony jest do innego regionu geograficznego. Prowadzą oni także szczegółowe przeglądy nadużyć i przemocy wobec dziennikarzy i mediów. Analitycy ci opierają się również na informacjach i opiniach sieci korespondentów w poszczególnych krajach.
Światowy Indeks Wolności Prasy 2021 pokazuje według jego autorów, że dziennikarstwo, jako główna szczepionka przeciwko dezinformacji, jest całkowicie blokowane lub poważnie utrudniane przez czynniki polityczne i ekonomiczne, a czasami nawet kulturowe, w 73 krajach, zaś ograniczone w 59 innych – spośród 180 wszystkich, sklasyfikowanych przez organizację Reporterzy Bez Granic .
Ponieważ indeks ten jest dobrze znany w świecie, jego wpływ na rządy rośnie. Zdaniem autorów raportu, wielu szefów państw i rządów obawia się corocznej jego publikacji . Wyrażają także oni nadzieję, że Indeks Wolności Prasy jest ważnym punktem odniesienia cytowanym przez media na całym świecie i wykorzystywanym przez dyplomację oraz organizacje międzynarodowe, takie jak ONZ czy Bank Światowy. Autorzy zastrzegają się, że indeks nie klasyfikuje polityk publicznych . Nie jest on także wskaźnikiem jakości dziennikarstwa w każdym kraju lub regionie.
Wskaźnik ilościowy nadużyć i przemocy wobec dziennikarzy, dla każdego kraju oblicza się na podstawie danych o nasileniu tych nadużyć i przemocy w badanym okresie. Z kolei, ten wskaźnik ilościowy jest następnie wykorzystywany do ważenia (w sensie statystycznym) wyników jakościowej analizy sytuacji w danym kraju, na podstawie odpowiedzi na kwestionariusze.
Kryteria oceniane w kwestionariuszu (przetłumaczonym na 20 języków) to: pluralizm, niezależność mediów, środowisko medialne i autocenzura, ramy prawne, przejrzystość oraz jakość infrastruktury, która wspiera wytwarzanie wiadomości o informacji. Kwestionariusz liczy 87 pytań i opiera się na tych właśnie kryteriach.
Według załącznika metodologicznego do raportu, pluralizm mierzy stopień reprezentacji opinii w mediach. Niezależność medialna mierzy zaś stopień w jakim media są w stanie funkcjonować niezależnie od źródeł władzy i wpływów politycznych, rządowych, biznesowych oraz religijnych. Jeśli chodzi o środowisko i autocenzurę, to analiza dotyczy warunków w jakich działają dostawcy wiadomości i informacji. Oceniając ramy prawne mierzy się ich wpływ na działania informacyjne. Przejrzystość dotyczy instytucji i procedur, które wpływają na produkcję wiadomości i informacji. Natomiast infrastruktura – mierzy właśnie jakość infrastruktury, która wspiera wytwarzanie wiadomości i informacji.
W obliczeniach Indeksu Wolności Prasy brany pod uwagę jest również wskaźnik nadużyć i przemocy wobec dziennikarzy (nie tylko zawodowych). Indeks i pełny raport można znaleźć na stronie: www.rsf.org/en/world-press-freedom-index
Wskaźniki przypisywane poszczególnym kryteriom jak i całemu indeksowi, wahają się jak wspomniano, w przedziale 0 – 100 – przy czym skalę 0 – 15 ocenia się jako dobrą sytuację, od 15,01 do 25 jako satysfakcjonującą, od 25,01 do 35 jako problematyczną, od 35,01 do 55 jako trudną oraz od 55,01 do 100 jako sytuację bardzo poważną.
Indeks globalny, dla całego świata, poprawił się w porównaniu z rokiem poprzednim o 0,9 proc., jednakże pogorszył się w stosunku do roku 2013 aż o 12 proc.
Europa jest nadal najbardziej sprzyjającym kontynentem dla wolności prasy, pomimo represyjnej względem mediów polityki w niektórych krajach Unii Europejskiej i na Bałkanach. Region Azji i Pacyfiku odnotował natomiast najwyższy wzrost (jednak tylko o 1,7 proc.) naruszeń wolności prasy. Wymienia się tu Hong Kong, Singapur i Australię.
Polska zajęła w Indeksie Wolności Prasy 2021 dopiero 64. miejsce, z wartością indeksu 28,84. Zakwalifikowano nas zatem do grupy krajów w których jest „sytuacja problematyczna”. Oznacza to spadek w porównaniu z Indeksem 2015 (gdy jeszcze rządziła Platforma Obywatelska) aż o 49 miejsc!!! W tymże 2015 r. zajmowaliśmy bowiem 18. miejsce. Spośród 24 publikowanych na łamach Trybuny różnych indeksów, właśnie w tym nastąpił spadek najgłębszy. To również spadek w stosunku do 2020 roku gdy zajmowaliśmy, także bardzo odległe, 62 miejsce.
Czołówkę rankingu wolności prasy stanowią Norwegia (piąty rok z rzędu), Finlandia, Szwecja, Kostaryka i Holandia. Wartość indeksu dla Norwegii wynosi 6,72 a dla Polski – 28,84 Taki jest obecnie nasz dystans do najlepszych w tej dziedzinie.
W tym roku tylko 12 krajów (czyli 7 proc. ze 180) może twierdzić, że oferuje sprzyjające warunki dla dziennikarzy. W ubiegłym roku takich krajów było o 1 jeden więcej. To Niemcy, które straciły tę pozycję (spadając o dwa miejsca) w 2021 r. Dziesiątki dziennikarzy zostało w tym kraju zaatakowanych przez zwolenników rozmaitych ekstremistów oraz wyznawców teorii spiskowych, podczas protestów przeciwko ograniczeniom pandemicznym.
Także Stany Zjednoczone (stanowiące tu wzór wzorów zdaniem niektórych środowisk) pogorszyły i tak już słabe miejsce w rankingu (spadek na 44 pozycję). W ubiegłym roku odnotowano tam aż 400 przypadków napaści na dziennikarzy a liczba aresztowanych sięgnęła 130 przypadków.
Wśród krajów członkowskich Unii Europejskiej zajmujemy 22. miejsce. Spośród nowych krajów UE jesteśmy na 9. miejscu a przed nami są: Estonia (15 miejsce), Łotwa, Litwa, Słowenia, Słowacja, Czechy, Rumunia i Chorwacja (49). Za Polską tylko Węgry (92) i Bułgaria (112).
Niemcy zajmują w rankingu 13 miejsce. USA – 44, Chiny – dopiero 177, a Rosja 150. Spośród naszych sąsiadów Białoruś ma 158 miejsce, a Ukraina 96. Ostatnie miejsca w Indeksie Wolności Prasy 2021 zajmują: Erytrea, Turkmenistan i Korea Północna.
Indeks Wolności Prasy 2021
1 Norwegia 6,72
2 Finlandia 6,99
3 Szwecja 7,24
4 Dania 8,57
5 Niderlandy 9,67
62 Malawi 28,80
63 Armenia 28,83
64 Polska 28,84
65 Bhutan 28,78
66 Wybrzeże Kości Słoniowej 28,80