Witam
Inspirowany artykułem Andrzeja Leszyka „Więźniowie do pracy” (Trybuna 3-4 kwietnia 2017 roku), omawiającym program „Dobrej zmiany” dotyczący infrastruktury produkcyjnej na terenie jednostek więziennych, pragnę zasygnalizować swoje uwagi z perspektywy byłego funkcjonariusza Służby Więziennej z 31 – letnim stażem służby (maj 1969 do końca kwietnia 2000r.).
Obowiązujące wówczas przepisy (Kodeks karny wykonawczy 1969 roku), jako podstawowy cel wykonania kary pozbawienia wolności, wyznaczały kształtowanie społeczne pożądanej postawy skazanego oraz wdrażanie go do społecznie użytecznej pracy.
Wykonywanie pracy było podstawowym obowiązkiem więźniów. Praktycznie we wszystkich dużych zakładach karnych funkcjonowały przywięzienne przedsiębiorstwa produkcyjne i gospodarstwa pomocnicze, zabezpieczające odpłatną (!) pracę skazanym. Przykładowo podam:
– firmy z branży meblowej (przy zakładach karnych w Potulicach, Rawiczu, Iławie i Wadowicach)
– branża metalowa (przy ZK we Wronkach, Sztumie, Stargardzie Szczecińskim, Wołowie, Włodawie, Płocku, Kamińsku, Nysie, Kłodzku, Sieradzu i Włocławku)
– branża odzieżowa (ZK w Sieradzu, Grudziądzu, Raciborzu, Siedlcach, w Łodzi, Bydgoszczy i Brzegu)
– branża poligraficzna (Warszawa przy Rakowieckiej, Czarne, Strzelce Opolskie nr.2)
– branża budowlana (Warszawa – Białołęka, Włocławek i Białystok)
– branża obuwnicza (Strzelce Opolskie nr.1, Nowogard i Nowy Wiśnicz).
Dla zobrazowania faktycznego zakresu pracy odpłatnej skazanych, przedstawię dane ZK numer 1 w Strzelach Opolskich, w którym pracowałem na stanowiskach od strażnika do dyrektora. Odnoszą się one do czasów pierwszej Solidarności, gdy w kraju wybuchają strajki, a władza z trudem gasi je obietnicami podwyżek lub innych przywilejów.
Sytuacja taka ma ogromny wpływ na nastroje w więzieniach. W dniach od 5 do16 czerwca 1981 roku trwa strajk okupacyjny hal produkcyjnych przywięziennego przedsiębiorstwa ( 265 więźniów z drugiej zmiany), wzmocniony solidarnościową głodówką od 6-13 czerwca 1981 roku. W szczytowym okresie posiłków nie przyjmuje 990 skazanych.
Na koniec czerwca 1981 roku w ZK numer 1 przebywało 1390 skazanych. W grupie tej było 463 zabójców, 81 skazanych za afery gospodarcze, 10 szpiegów, 202 skazanych za rabunek mienia indywidualnego, 118 za rabunek mienia społecznego, 103 za gwałty.
Kary 25 lat pozbawienia wolności odbywało 219 skazanych, plus 10 do 15 lat: 287, 5-10 lat: 203 skazanych.
W drugim kwartale odpłatnie zatrudnionych było 1003 więźniów, oraz dodatkowo w produkcji nakładczej przy ręcznym szyciu piłek sportowych, 132 więźniów. Fundusz
płac brutto wynosił 10 153 900 zł z czego na dochody budżetowe przekazano 5 763 300 zł, a na poczet zobowiązań alimentacyjnych wysłano 1 708 471 zł. Udzielono również wsparcia rodzinom w trudnych warunkach materialnych na kwotę 117 771 zł.
Na koniec roku 1984 w ZK numer 1 w Strzelcach przebywało 1019 skazanych (po amnestii). W tym za zabójstwo 443, a poza tym 210 za rabunek mienia indywidualnego, 98 za rabunek mienia społecznego, 56 za zgwałcenia.
Wysokość orzeczonych kar: 25 lat pozbawienia wolności – 197 osób, 10-15 lat: 221, 5-10 lat: 258. W czwartym kwartale 1984 roku odpłatnie zatrudnionych było 842 skazanych, którzy zarobili brutto 18 500 900 zł. Z tytułu zobowiązań alimentacyjnych przekazano kwotę 3 057 673 zł oraz 188 330 zł dla rodzin znajdujących się w trudnych warunkach materialnych.
W listopadzie 1984 r. w grupie 50 sprawców zabójstw, będących w okresie umożliwiającym ubieganie się o warunkowe zwolnienie, prowadziłem badania ankietowe, których celem było ustalenie przygotowania do wolności osób odbywających długoterminowe kary 25 i 15 lat pozbawienia wolności. Spośród nich do przestępstwa powrócił później tylko jeden. Warto wiedzieć jak było, wystarczy przeczytać.
Pozdrowienia dla zespołu redakcyjnego.
Z poważaniem, płk SW w stanie spoczynku Andrzej Kucharz.