Pod rządami PIS polskie podatki stają się coraz bardziej nieprzychylne dla firm i obywateli.
Fundacja Podatkowa (Tax Foundation) działająca w USA od 1937 r. opublikowała kilka dni temu Międzynarodowy Indeks Konkurencyjności Podatkowej 2020 (International Tax Competitiveness Index – ITCI) w którym Polska gospodarka zajęła dopiero 34. miejsce. Dalekie – ale jednak lepsze o jedno miejsce niż w ubiegłym roku, gdy znaleźliśmy się na przedostatniej pozycji, a na końcu rankingu była Francja, która w tym roku awansowała o 5 miejsc,
Tegoroczny indeks został opracowany i opublikowany przez Tax Foundation tym razem już dla wszystkich krajów członkowskich Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), w tym oczywiście dla Polski która jest jej członkiem. Opracował go zespół specjalistów pod kierownictwem Daniela Bunna i Elke Asena w ramach Centrum Globalnej Polityki Podatkowej, którego szefem w Fundacji jest Scott A. Hodge.
W ciągu ostatnich kilku dekad w większości krajów OECD stawki podatków bezpośrednich CIT (od dochodów osób prawnych) i PIT (od dochodów osób fizycznych) na ogół spadały. Nie wszystkie jednak zmiany, zwłaszcza ostatnie wprowadzone w niektórych, krajach poprawiły strukturę systemów podatkowych. Ponadto, podczas gdy wiele krajów zniosło podatek od majątku netto w ostatnich dziesięcioleciach, Belgia przyjęła nowy podatek, właśnie od tego majątku. Jednak Belgia i Francja obniżyły w ostatnim roku stawki podatkowe w CIT. Także w Słowenii i Norwegii dokonano korzystnych zmian podatkowych.
Analizując systemy podatkowe w krajach OECD widać dość wyraźnie różnorodność podejść do polityki podatkowej. Oznacza to, że daleko jeszcze do ewentualnej „wspólnej polityki podatkowej”. Kilka lat temu państwa członkowskie nie mogły nawet dojść do porozumienia w ustaleniu tak podstawowej kategorii w podatkach jaką jest „koszt uzyskania przychodów”.
Polska też głosowała przeciwko wspólnemu ustaleniu jednolitej definicji tej kategorii w ramach Unii Europejskiej, dopatrując się oczywiście jakiegoś podstępu i próby wejścia na drogę wspólnej polityki podatkowej. Dziś więc różne kraje mogą różne pozycje zaliczyć bądź nie zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, w ten sposób zaniżając bądź zawyżając podstawę opodatkowania.
Między innymi w celu wyeliminowania tych różnic opracowywany jest omawiany Indeks. Konkurencyjność międzynarodową w Indeksie autorzy starają się zmierzyć, badając w jakim stopniu system podatkowy danego kraju przylega do dwóch ważnych aspektów polityki podatkowej: konkurencyjności i neutralności.
Według autorów raportu, konkurencyjny system podatkowy to taki, który utrzymuje krańcowe stawki podatkowe na niskim poziomie. W dzisiejszym zglobalizowanym świecie kapitał jest wysoce mobilny. Firmy mogą bowiem inwestować w dowolnej liczbie krajów na całym świecie, aby znaleźć i zmaksymalizować stopę zwrotu po opodatkowaniu. Ponadto zbyt wysokie krańcowe stawki podatkowe mogą prowadzić do unikania podatków.
Dla wzrostu gospodarczego najbardziej dotkliwe są podatki od dochodów przedsiębiorstw (CIT), natomiast podatki od dochodów osób fizycznych (PIT) i od nieruchomości mają znacznie mniejszy wpływ na rozwój gospodarczy.
Z kolei neutralny system podatkowy to po prostu taki, który ma na celu zwiększenie przychodów podatkowych przy jak najmniejszych zakłóceniach gospodarczych. Konkurencyjny i neutralny system podatkowy promuje trwały wzrost gospodarczy oraz inwestycje, a jednocześnie zapewnia wystarczające dochody na rozmaite priorytety rządowe.
Indeks Konkurencyjności Podatkowej ma charakter złożony (agregatowy) na który składają się 43 wskaźniki, zgrupowane w pięciu kategoriach oceniających różne aspekty systemów i struktury podatków. Sam indeks jest średnią arytmetyczną ważoną wszystkich tych wskaźników, a wagi, które są im przypisane zostały opracowane przez ekspertów z danych dziedzin podatków.
Indeks końcowy to jedna syntetyczna liczba i przy jego pomocy można budować rankingi krajów. Dla analityków ważne są właśnie te szczegółowe wskaźniki. Międzynarodowy Indeks Konkurencyjności Podatkowej 2020 oraz pełny raport można znaleźć na stronie www.taxfoundation.org
W 2014 r., za rządów Platformy Obywatelskiej zajmowaliśmy 26. miejsce a w 2020 roku niestety spadliśmy na 34. Po nas są tylko Chile i Włochy…
Czołówka rankingu to jak pokazano w tabeli: Estonia (już po raz siódmy), Łotwa, Nowa Zelandia, Szwajcaria i Luksemburg. Warto tu zauważyć, że dwa nowe kraje członkowskie w UE zajmują najwyższe lokaty. Łotwa niedawno bowiem w znacznej mierze adoptowała właśnie system estoński. Wartość Indeksu na poziomie 100 proc., nie oznacza zdaniem autorów raportu, że dany system jest idealny, lecz jest najlepszy spośród badanych.
Pozycja Estonii w rankingu konkurencyjności podatkowej wynika z czterech pozytywnych cech polityki podatkowej tego kraju. Ma on 20-procentową stawkę podatkową od przedsiębiorstwa lecz tylko od zysków podzielonych, posiada także 20-procentowy podatek od dochodów osobistych lecz z wyłączeniem dywidend. Podatek od nieruchomości dotyczy wyłącznie wartości gruntu a nie całej nieruchomości. Wreszcie, Estonia posiada system podatków terytorialnych, który zwalnia 100 proc. zysków zagranicznych uzyskanych przez krajowe korporacje z krajowego opodatkowania (z kilkoma ograniczeniami).
Wartość Indeksu Konkurencyjności Podatkowej dla lidera, Estonii wynosi właśnie 100 proc., a dla Polski 46,6 proc. I taki jest obecnie nasz dystans do najlepszego.
Spośród nowych krajów UE przed nami są wszystkie z nich, a niektóre na wysokich pozycjach.
Warto odnotować, że w zakresie stawek podatkowych CIT (dziewiąte miejsce) i PIT (jedenaste miejsce) Polska zajmuje znacznie lepsze lokaty, niż w ogólnym Indeksie. Najgorsze miejsce zajmujemy pod względem VAT i podatku od nieruchomości.
Niemcy zajmują 15 miejsce, a wychwalane często Stany Zjednoczone dopiero 21.
Z punktu widzenia przedsiębiorstw najgorzej oceniany jest właśnie VAT. Z badań ankietowych Ernst&Young wynika, że 91 proc. firm skarżyło się, że za zmianami w VAT zwyczajnie nie nadąża, a 60 proc. twierdziło, że nie wyrabia się nawet z czytaniem interpretacji wyroków i objaśnień. Od 2008 r. w Polsce wydano ponad 140 tysięcy interpretacji indywidualnych w zakresie VAT i ponad 30 objaśnień, ostrzeżeń i broszur dotyczących tego podatku.
Międzynarodowy Indeks Konkurencyjności Podatkowej 2020 (w proc.)
- Estonia 100
- Łotwa 84,4
- Nowa Zelandia 82,4
- Szwajcaria 77,1
- Luksemburg 76,0 32. Francja 50,7 33. Portugalia 46,9 34. Polska 44,6 35. Chile 46,3 36. Włochy 44,3