Wysokość inflacji zależy m.in. od tzw. struktury gospodarczej i poziomu rozwoju poszczególnych krajów – powiedział ekonomista z SGH dr Artur Bartoszewicz. Dodał, że w Polsce wzrost cen nakręca spirala płacowo – cenowa, znacznie silniejsza niż w krajach zachodnich Unii Europejskiej.
„Każdy kraj ma inne problemy na rynku pracy, inny poziom konkurencyjności, inaczej są zorganizowane sektory, które mają największy wpływ na wskaźnik CPI w obecnych warunkach” – powiedział ekonomista. Przypomniał, że w czerwcu br. ceny towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce wzrosły do 15,6 proc. r/r, natomiast w strefie euro do 8,6 proc. w skali roku. Dodał, że wartości wskaźników inflacji w poszczególnych krajach nie można porównywać, przystawiając je do siebie.
Wskazał, że np. w Niemczech żywność nie ma aż tak dużego wpływu na wzrost cen, ponieważ znacznie niższy jest jej udział w tzw. koszyku inflacyjnym; w Polsce jest to ok. 27 proc. a w Niemczech ok. 10 proc. Ponadto – jak zaznaczył – sektor produkcji i dystrybucji żywności w Niemczech jest bardziej konkurencyjny, podczas gdy w Polsce „został on zaburzony podczas transformacji w latach 90-tych, ale też w ostatnich latach”.
„Mniejsze sklepy, wzmacnianie ostatnio budowaniem ich pozycji konkurencyjnej wobec większych sklepów, nie mają możliwości konkurowania cenami i ofertą z wielkimi sieciami. Duże sieci mają większą siłę przetargową, szerszą półkę z różnymi towarami i w okresie wysokiej inflacji stanowią swoisty bufor. Mogą negocjować z dostawcami i mogą uzyskać większe upusty cenowe, tym samym atrakcyjniejsze ceny i ograniczać wpływ żywności na koszyk inflacyjny. Wiele sektorów, takich jak rynek produkcji rolnej, obrotu nawozami, środkami ochrony roślin czy rynek dystrybucji żywności nadal nie są tak elastyczne i konkurencyjne jak w innych krajach europejskich, co pośrednio również wpływa na wysokie ceny żywności” – wskazał dr Bartoszewicz.
W ocenie ekonomisty, w Polsce dużo większy wpływ na inflację, niż np. w Niemczech, mają też ceny surowców, zwłaszcza energetycznych. Wprawdzie niemiecka gospodarka była mocniej niż polska uzależniona od gazu z Rosji, ale dywersyfikacja, którą przeprowadzono przez ostanie dekady, stanowi osłonę przez inflacją – wskazał.
„Kraj ten ma znacznie większy udział OZE w miksie energetycznym, ma też energetykę węglową oraz nadal atom. Dzięki temu, mimo wzrostu cen ropy, gazu czy węgla, ogólny wpływ kosztów energii na inflację jest niższy. Duży koszt energii w Polsce generują opłaty za emisję CO2” – wyjaśnił dr Bartoszewicz.
Ponadto – jak zauważył – w Polsce silniejsza niż w większości krajów zachodniej UE jest tzw. spirala płacowo – cenowa nakręcająca inflację. Wynika to z faktu, że np. Niemcy czy Holendrzy „od zawsze” zarabiali więcej niż Polacy. Nie było tam też – jak wskazał – tak silnej jak w Polsce wojny cenowej o pracownika i oczekiwań społecznych wzrostu płac, które nakręcały silny wzrost gospodarczy.
Zapytany dlaczego, mimo 10 podwyżek stóp procentowych (ostatnia 7 lipca o 50 pkt. bazowych), do tej pory nie udało się w Polsce wyhamować inflacji, dr Bartoszewicz powiedział, że przyczyn jest kilka. Jedną z nich jest np. to, że podwyżki stóp procentowych nie przekładają się na podwyżkę oprocentowania depozytów, co zniechęca do oszczędzania. W jego ocenie działania RPP i prezesa NBP były spóźnione, a podwyżki stóp nie były skorelowane z dynamiką wzrostu cen.
Ekonomista wskazał też, że częściowo przyczyna braku efektów walki z inflacją tkwi w nas samych. „My oczekujemy wyższych wynagrodzeń, a jednocześnie chcemy, by ceny produktów stały w miejscu. A tego nie da się zrobić” – podkreślił ekonomista. Dodał też, że oczekując wzrostu wynagrodzeń, w pewnym sensie sami dajemy przyzwolenie na inflację. Zauważył również, że w Polsce mało popularny jest model zmniejszenia zakupów i lokowania ewentualnych nadwyżek w oszczędności.
„Jesteśmy społeczeństwem na dorobku, więc próby odmówienia sobie czegoś, albo odłożenia konsumpcji w czasie są niepopularne. Chcemy życie konsumować dziś, a to sprawia, że w czasach jak obecnie, inflację trudno wyhamować” – podsumował dr Bartoszewicz.
W jego ocenie proinflacyjne działanie ma też brak koordynacji polityki pieniężnej NBP z polityką pieniężną UE. Polityka RPP w zakresie stóp procentowych i kursu polskiego złotego sprawia, że towary i usługi sprowadzane z UE są coraz droższe. Ekspert obawia się, że jeśli EBC – tak jak zapowiedział – podniesie stopy procentowe w lipcu i wrześniu, to wpłynie to na dodatkowe osłabienie złotego. „A wówczas wyhamowanie inflacji będzie jeszcze trudniejsze” – zaznaczył dr Bartoszewicz.
pwr/pap