Pod pozorem walki z kryzysem wywołanym epidemią COVID-19 wysocy rangą urzędnicy Ministerstwa Finansów postulują zniesienie reguły wydatkowej, a nawet progów długu publicznego zapisanych w ustawie o finansach publicznych i w Konstytucji.
Ze strony przedstawicieli rządu PiS padają pytania retoryczne takie jak np: „czy stałoby się coś złego, gdybyśmy nie mieli reguły ani progów ostrożnościowych”. Te niebezpieczne propozycje, mające zamaskować zły stan finansów naszego państwa, nie są poparte żadną analizą merytoryczną.
Tymczasem polska, stabilizująca reguła wydatkowa, zapisana w art. 112 ustawy o finansach publicznych, jest bardzo ważną instytucją: chroni przyszłe pokolenia przed nadmiernym obciążaniem finansów publicznych wydatkami, które nie mają trwałego źródła finansowania. Jako taka, musi być zachowana – podkreśla Towarzystwo Ekonomistów Polskich.
Polska reguła wydatkowa stanowi implementację Dyrektywy Rady UE w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich. Dyrektywa wskazuje na konieczność dysponowania przez państwa członkowskie Unii Europejskiej regułami fiskalnymi oraz ich stosowania w corocznym procesie budżetowym. Powinno to skutecznie wspierać wypełnianie zobowiązań wynikających z traktatu o funkcjonowaniu UE w zakresie długu i deficytu (utrzymywanie poziomów deficytu i długu odpowiednio poniżej 3 proc. i 60 proc. produktu krajowego brutto).
Likwidacja tej reguły, czy też jej zawieszenie oznaczałoby zmianę niezgodną z dyrektywą UE i spowodowało wszczęcie procedury naruszeniowej. Uzasadnianie ewentualnego zawieszenia reguły rzekomo dobrą sytuacją budżetową jest sprzeczne z faktami – wskazuje TEP.
Komisja Europejska, instytucje międzynarodowe i rynki finansowe oceniają sytuację finansów publicznych nie na podstawie wyniku budżetu państwa, ale na podstawie wyniku sektora finansów publicznych jako całości – wraz z jednostkami samorządu terytorialnego oraz z funduszami, agencjami i innymi jednostkami publicznymi, do których w ostatnim czasie „przepychane” są wydatki (bez pokrycia dochodami). Deficyt całego polskiego sektora finansów publicznych daleki jest wciąż od zrównoważenia i opiera się na dochodach jednorazowych. Według prognoz Komisji Europejskiej deficyt strukturalny w Polsce w 2019 r. wyniósł ponad 2 proc. PKB i będzie dwukrotnie wyższy niż średni dla UE. W 2020 r. deficyt strukturalny może nawet sięgnąć 3 proc. PKB. Już w tym roku niestety nie da się uniknąć uruchomienia dla Polski procedury nadmiernych odchyleń dla finansów publicznych.
To decydenci określają priorytety polityki społeczno-gospodarczej. Zjawisko malejącego udziału wydatków prorozwojowych (inwestycyjnych) w Polsce jest efektem krótkookresowego, często podyktowanego bieżącymi względami wyborczymi, ich patrzenia na potrzeby rozwojowe polskiej gospodarki. Nie jest to efekt funkcjonowania polskiej reguły wydatkowej, gdyż nie ogranicza ona wydatków inwestycyjnych. Propozycje ewentualnego rozluźniania reguły w związku z rzekomo niskimi kosztami obsługi długu są krótkowzroczne i doraźne – przy nieodpowiedzialnej polityce fiskalnej obecna sytuacja może ulec szybko zmianie.
Likwidacja lub zawieszenie reguły wydatkowej spowodowałoby pogorszenie ratingów Polski, wzrost kosztów obsługi długu. Mogłoby to doprowadzić do destabilizacji finansów publicznych i negatywnie wpłynąć na zrównoważony rozwój gospodarczy. TEP wzywa więc do podjęcia działań legislacyjnych mających na celu uszczelnienie reguły wydatkowej. Chodzi o objęcie jej zakresem państwowych funduszy celowych i innych podmiotów sektora finansów publicznych, które dostają z pominięciem wydatków budżetowych skarbowe papiery wartościowe czy pożyczki, nie mając własnych dochodów, czy źródeł spłaty pożyczek. Należy też zwiększyć przejrzystość ustawy budżetowej, tak by prezentować w niej pełne rozliczenie wydatków objętych regułą wydatkową dla wszystkich istotnych podmiotów. A prace nad ewentualnymi zmianami w obecnie obowiązującej regule wydatkowej powinny być jawne, przejrzyste i poprzedzone rzetelnymi konsultacjami, analizami oraz symulacją zaproponowanych rozwiązań.
Warto przypomnieć, że prace koncepcyjne nad wprowadzeniem reguły wydatkowej w Polsce, co nastąpiło w 2013 r., trwały kilka lat. Wiarygodność polskich reguł fiskalnych musi zostać zachowana.