Pod rządami Prawa i Sprawiedliwości łamie się w naszym kraju prawo, sprawiedliwość i demokrację. W rankingach wolności jesteśmy coraz niżej.
Indeks Wolności Człowieka opracowywany i publikowany jest w raporcie, przygotowywanym co roku wspólnie przez Cato Institute (USA), Fraser Institute (Kanada wraz z ośrodkami w 90 krajach), Liberales Institute (Niemcy), The Institute of Economic Analysis (Rosja) oraz Visio Institute (Słowenia), specjalizujące się szerokich badaniach społecznych.
Autorami raportu i indeksu byli w ubiegłym roku Ian Vasquez i Fred McMahon pracujący w Cato Institute. Indeks 2020 jest szóstym, który stworzyli. Zawiera on dane za rok 2019, obejmujące 162 kraje, czyli 94 proc. ludności świata.
Przez pojęcie human freedom, autorzy raportu rozumieją wolność od wymuszeń i ograniczeń (absence of coercive constraint). Indeks i pełny raport (liczy 420 stron) można znaleźć na stronie: www.fraserinstitute.org lub www.cato.org
Polska zajęła w Indeksie Wolności Człowieka 2020 miejsce 45 (w ubiegłym roku 40.) miejsce, z wartością indeksu wynoszącą 7,72 (w skali od 0 do 10). Jest to o pięć miejsc gorzej niż rok wcześniej, z niższą wartością samego indeksu.
Spoglądając wstecz: w Indeksie 2012 roku Polska zajmowała 27 miejsce, czyli aż o 18 miejsc wyżej niż obecnie!
Indeks wolności człowieka (human freedom) składa się z dwóch obszarów: wolność osobista (personal freedom) – 34 wskaźniki monitorujące i wolność ekonomiczna (economic freedom) – 42 wskaźniki monitorujące.
Raport operuje dwunastoma agregatowymi czynnikami i w sumie 76 szczegółowymi wskaźnikami obrazującymi wszechstronnie i wieloaspektowo przestrzeganie praw człowieka w danym kraju. Poszczególne czynniki i wskaźniki są szczegółowo opisane w raporcie. Indeks jest ich arytmetyczną średnią ważoną.
Czołówka rankingu przestrzegania prawa to: Nowa Zelandia, Szwajcaria, Hongkong, Dania i Australia. Wartość indeksu dla Nowej Zelandii wynosi 8,87 a dla wolności osobistej 9,21 a dla Polski – 7,72, w tym dla wolności osobistej 8,39. Taki jest obecnie nasz dystans do najlepszych.
Warto w tym miejscu podać, że najlepsze miejsce zajmowaliśmy w 2011 roku: 23. Wówczas wartość indeksu wynosiła 8,21. Wyraźny spadek zaczął się w 2015 r. Subindeks wolności osobistej, który w 2014 r. wynosił 8,83, spadł do 8,32 w 2017 r., a wolności ekonomicznej – spadł z 7,49 w 2014 r. do 7,24 w 2017 r.
Spośród nowych krajów UE przed nami są: Estonia (8 miejsce), Litwa (21), Łotwa (22), Czechy (24), Rumunia, Słowacja, Słowenia, Chorwacja i Bułgaria (39). Za nami znajdują się tylko Węgry (49, spadek o 4 miejsca).
USA zajmują 17 miejsce w Indeksie przestrzegania prawa człowieka (spadek o 2 miejsca), Chiny – 129 a Rosja 115. Spośród sąsiadów: Białoruś zajmuje 99 (spadek o 7 miejsc), a Ukraina 110 (polepszenie o 8 miejsc). Ostatnie miejsca zajmują w Indeksie 2020: Iran, Jemen, Wenezuela Sudan i Syria.
Średnia światowa wartość Indeksu 2020 wyniosła 6,93. W porównaniu z ubiegłoroczną edycją 87 krajów podniosło swoje oceny zaś 70 obniżyło. W porównaniu do 2008 r. poziom globalnej wolności nieco jednak spadł. Patrząc z perspektywy 2008-2019 (na początku tego okresu badano jednie 141 krajów), podniesiono oceny dla 70 krajów a dla 70 obniżono.
Istnieje wyraźna korelacja między poziomem wolności, a poziomem dochodów. I tak, kraje o wysokim poziomie Indeksu wolności człowieka mają średni dochód 40,171 dolarów, a kraje o niskim poziomie Indeksu wolności mają dochód wynoszący 15.721 dol.
W grupie krajów Europy Zachodniej (18 krajów) Indeks waha się pomiędzy 8,05 (Francja) a 8,82 (Szwajcaria). W Europie Wschodniej (22 kraje) waha się pomiędzy 6,31 (Rosja) i 8,54 (Estonia). Polska jest tu na 12. miejscu (7,72).
Oceniając bardziej szczegółowo poszczególne czynniki trzeba podać, że w Indeksie 2020 w zakresie przestrzegania praw wolności osobistej (35 miejsce) w niektórych dziedzinach Polska zajmuje wysokie lokaty, a wartość subindeksów wynosi ponad 9 pkt. – na przykład w zakresie swobody przemieszczania się (10 pkt) czy bezpieczeństwa osobistego (9,7).
Najniższe noty dotyczą polskiej praworządności (6,3), wolności w zakresie zakładania organizacji wyznaniowych (5,9) oraz politycznych i prawnych wpływów (presji) na media (7,5). W zakresie wolności ekonomicznych (dopiero 77 miejsce Polski) najwyższe noty dotyczą zdrowego pieniądza (9,7), najniższe natomiast: swobody przepływu kapitału w układzie międzynarodowym (5,5), systemu prawa i własności (6,0) oraz funkcjonowania rządu (5,7).
Tendencje są niestety niekorzystne. W latach 2008-2014 Indeks wolności człowieka wykazywał w Polsce dość systematyczny wzrost, z 8,10 do 8,24. Jednak od 2015 r. stale spada – do 7,72 w Indeksie 2020.
W zakresie wolności ekonomicznej subindeks osiągnął najwyższy poziom w 2014 r. – 7,47 i potem systematycznie spadał do poziomu 7,04. W zakresie wolności osobistej poziom subindeksu jest wprawdzie wyższy jednak wykazuje podobną tendencję spadkową. W 2014 r. wynosił 9,01 i w 2020 r. spadł do 8,39.
Na pocieszenie warto podać, że w zakresie swobody przemieszczania ocena Polski wypada na najwyższym poziomie tj. 10,0 pkt, przez cały okres od 2008 r. Bardzo wysoka ocena objęła sprawy bezpieczeństwa i ochrony osobistej (9,7 – 9,9). Bardzo wysoka ocena (na poziomie 9,0 pkt a do 2014 r. nawet 10,0) dotyczy także spraw tożsamościowych i relacji osobistych. Tu spadek wynika z powodu braku powszechnej akceptacji LGBT (ocena 7,0).
Podsumowując: przez ostatnie pięć lat Indeks wolności człowieka w Polsce systematycznie spadał. Stąd ta odległa lokata – i tylko Węgry za nami. Na najniższym poziomie jest w Polsce subindeks praworządności – i także z tendencją spadkową.
Indeks Wolności Człowieka 2020
Wartość łączna Wolność osobista Wolność ekonomiczna
1 Nowa Zelandia 8,87 9,21 8,53
2 Szwajcaria 8,82 9,20 8,43
3 Hongkong 8,74 8,53 8,94
4 Dania 8,73 9,35 8,10
5 Australia 8,68 9,12 8,23
43 Kostaryka 7,84 8,05 7,62
44 Albania 7,81 7,81 7,80
45 Polska 7,72 8,39 7,04
46 Armenia 7,69 7,45 7,92
47 Peru 7,68 7,60 7,76