Pod panowaniem Prawa i Sprawiedliwości w polskiej gospodarce występuje trwały deficyt wolności.
Niedawno został opublikowany Indeks Wolności Gospodarczej (Index of Economic Freedom) obejmujący rok 2020 r. Polska gospodarka zajęła w nim 46. miejsce.
Indeks publikowany jest od 1995 r. przez The Heritage Foundations Center for International Trade and Economics (Fundacja Centrum Dziedzictwa Międzynarodowego Handlu i Ekonomii – CITE), przy współpracy Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Światowej Organizacji Handlu a przede wszystkim Światowego Forum Ekonomicznego (World Economic Forum), dla 180 krajów.
Indeks ma charakter złożony (agregatowy) na który składa się 12 bloków tematycznych tworzących osobne cztery subindeksy oraz 35 wskaźników oceniających różne aspekty wolności gospodarczej.
Obszary wolności gospodarczej objęte badaniami oraz indeksem to głównie: wolność biznesu, handlu zagranicznego, wolność monetarna (niezależność banków centralnych), wolność inwestowania (zwłaszcza przez inwestorów zagranicznych), ochrona własności, wolność od korupcji i rynek pracy.
Indeks to jak wiadomo tylko jedna liczba i to stanowi jego niewątpliwy urok – a przy jego pomocy można budować rankingi krajów i dokonywać porównań w czasie oraz między nimi. Dla analityków ekonomicznych i politycznych ważne są jednak właśnie te bloki i wskaźniki. Lecz żeby je analizować, trzeba się zapoznać z raportem (liczącym 524 strony).
W 2010 r. zajmowaliśmy w tej klasyfikacji 71. miejsce, pięć lat później już 42, a w 2016 r. – 39. Postęp był więc wyraźny.
Ale niestety od 2016 r. mamy regres – zajmujemy dopiero 46 pozycję. Nie o takim miejscu w rankingu marzył w 1989 r. Mieczysław Wilczek ówczesny minister przemysłu, czy kilka lat wcześniej w ramach prac nad II etapem reformy gospodarczej premier prof. Zbigniew Messner. A tworzenie warunków wolności gospodarczej nie wymaga przecież wielkich nakładów finansowych – lecz „tylko” dobrego prawa i jego przestrzegania.
Względnie dobre oceny uzyskaliśmy w dziedzinie zdrowych finansów (92,2 punktów), wolności monetarnej (82 pkt.) oraz inwestycji zagranicznych w Polsce – na poziomie 80 pkt. Ale są i dziedziny, gdzie oceny nie sięgają nawet 45 pkt, na przykład jeśli chodzi o praworządność w naszym kraju. Raport nie szczędzi krytycznych słów na ten temat.
Czołówka rankingu światowego to: Singapur, Hong Kong (Chiny), Nowa Zelandia, Australia i Szwajcaria. Indeks i pełny raport można znaleźć: www.heritage.org/index
Wartość Indeksu Wolności Gospodarczej dla Singapuru wynosi 89,40 pkt, dla Polski: 69,3 pkt, czyli o 1,5 pkt lepiej niż rok wcześniej (choć miejsce to samo). Taki jest obecnie dystans do najlepszego pod względem wolności gospodarczej.
Polska została zaliczona do trzeciej grupy krajów (jest ich 62), o umiarkowanej wolności gospodarczej (moderately free). Druga grupa to kraje o umocnionej swobodzie gospodarowania (mostly free), a jej skala rozpoczyna się od 70 pkt. Mamy zatem w kolejnym roku szansę, aby zostać zaliczeni do tej grupy.
Trzeba mieć świadomość, że współczynnik korelacji pomiędzy produktem krajowym brutto na jednego mieszkańca a stopniem wolności gospodarczej jest dość wysoki i wynosi 0,63. Natomiast korelacja między Indeksem Dynamizmu Przedsiębiorstw a wolnością gospodarczą wynosi aż 0,87. Z kolei korelacja między Indeksem Innowacyjności krajów a wolnością gospodarczą wyniosła 0,76. Wskaźniki te pokazują istniejącą współzależność między stopniem swobody gospodarczej a PKB oraz innowacyjnością.
Średni Indeks Wolności Gospodarczej w skali światowej wynosi w 2020 r. równo 61,6 pkt, czyli o 0,8 pkt. więcej niż rok wcześniej. Jesteśmy więc przynajmniej powyżej tej średniej. Ale niestety, poniżej średniej europejskiej, która wynosi 69,8 pkt. W Europie Polska zajmuje 25. miejsce.
Postęp w sferze poszerzania wolności gospodarczej wykazały 124 kraje, ale niestety w 50 wystąpił regres. W Europie znaczący postęp osiągnęły Białoruś, Ukraina, Armenia, Mołdawia i Azerbajdżan – wzrost o 3 – 4 pkt. W Azji postęp tego rzędu uzyskały Kazachstan, Uzbekistan i Wietnam. W Afryce: Gwinea Równikowa, Madagaskar, Gambia i Togo.
W Europie liderem (w pierwszej piątce klasyfikacji światowej) w zakresie wolności gospodarczej jest Szwajcaria. W pierwszej dziesiątce świata znajdują się jeszcze Irlandia, Wielka Brytania, Dania i Estonia. USA zajęły 17. miejsce.
Spośród nowych krajów Unii Europejskiej przed nami są: wymieniona już Estonia (10 pozycja) oraz Litwa (16), Czechy (23), Łotwa (32), Bułgaria (36), Malta (42), Rumunia (38) i Cypr (37). Prawie wszystkie te państwa awansowały o co najmniej jedno miejsce. Za nami jest zaś Słowenia (52), Węgry (62), Słowacja (60), Chorwacja (84).
Warto odnotować dla porównania, że Chiny w edycji Indeksu Wolności Gospodarczej 2020 r. znalazły się dopiero na 103. miejscu (wartość indeksu 59,5 pkt.), czyli poniżej średniej światowej i także średniej regionalnej. Japonia zajęła 30 pozycję, Rosja – 94., Indie – 120. Na ostatnim, 180 miejscu na świecie znajduje się Korea Północna, z wartością indeksu 4,2 pkt.
Indeks Wolności Gospodarczej 2020
1 Singapur 89,4
2 Hongkong 89,1
3 Nowa Zelandia 84,1
4 Australia 82,6
5 Szwajcaria 82,0
44 Azerbejdżan 69,3
45 Kolumbia 69,2
46 Polska 69,1
47 Urugwaj 69,1
48 Belgia 68,9