Bankierzy opowiadają jak pomagają, udzielając wakacji kredytowych. Tyle, że te wakacje mogą bardzo zaszkodzić klientom. „Oczekuję większej wrażliwości ze strony sektora bankowego i natychmiastowej zmiany niektórych praktyk” – mówi Tomasz Chróstny, szef UOKiK.
Ponieważ przykład idzie z góry, więc i banki komercyjne działające w Polsce uznały, że będą się chwalić – na wzór rządu Prawa i Sprawiedliwości, którego główna aktywność wyraża się właśnie w przechwałkach i uprawianiu propagandy sukcesu.
Bankierzy zaczęli zatem opowiadać o swej działalności …społecznej dla dobra klientów. To się nieco kłóci z ich wizerunkiem w Polsce, bo co jak co, ale empatia i bezinteresowna pomoc drugim, to coś, czego rzadko możnaby się spodziewać po bankach w Polsce. A jednak bankierzy, ustami Związku Banków Polskich, wiele mówią o swych działaniach pomocowych, podejmowanych zarówno przez wielkie banki, jak i te drobne, spółdzielcze. Chodzi tu zwłaszcza o wakacje kredytowe oraz udzielanie preferencyjnych (dzięki państwowym gwarancjom) kredytów dla przedsiębiorstw.
Jak wiadomo, wakacje kredytowe polegają na zawieszeniu rat na pewien czas. Konsument może zawiesić spłatę całej raty, samego kapitału bądź wyłącznie odsetek. I okazuje się, że takie przyznawanie wakacji kredytowych, którymi chwalą się banki w Polsce, bywa raczej próbą oszwabiania klientów, niż pomagania im.
Jak bowiem wynika z obserwacji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz z otrzymanych sygnałów konsumentów, w niektórych bankach spłata zostaje odroczona w czasie, ale – w oparciu o zawarty aneks – odsetki należne za okres zawieszenia spłaty dodawane są do całkowitej kwoty kredytu i od tej sumy banki obliczają kolejne odsetki. „Ten sposób kapitalizacji rat odsetkowych wiąże się z dodatkową opłatą po stronie kredytobiorców” – jednoznacznie stwierdza UOKiK.
– Takie działanie banków jest kolejną próbą wykorzystania i tak trudnej sytuacji konsumentów. Celem wakacji kredytowych jest wsparcie kredytobiorców mających przejściową trudność w regulowaniu płatności. Niestety, dwukrotne naliczenie odsetek może pogorszać ich sytuację ekonomiczną, zaś sam mechanizm kapitalizowania odsetek nie zawsze jest prawidłowo prezentowany konsumentowi – mówi Tomasz Chróstny, prezes UOKiK.
Ze skarg wpływających do urzędu wynika również, że konsumenci mogą nie być w wystarczający sposób informowani o warunkach finansowych, na jakich decydują się na odroczenie spłaty rat kredytów. Klient powinien mieć przed zawarciem aneksu pełną wiedzę, jak wpłynie to na wysokość pozostałych do spłaty zobowiązań finansowych i ile faktycznie może kosztować go skorzystanie z wakacji kredytowych, oferowanych przez banki w czasie epidemii.
Konsumenci powinni zostać również poinformowani o prawie do odstąpienia od aneksu w terminie 14 dni – i kontynuowania umowy na dotychczasowych warunkach, jeśli np. dojdą do wniosku, że skorzystanie z wakacji kredytowych im się nie opłaca lub też nie pogorszyła się tak ich sytuacja finansowa, jak pierwotnie przypuszczali. Ważne jest również to, aby banki nie wymagały przy tej okoliczności osobistej wizyty w placówce celem rezygnacji z aneksu, jeżeli nie była ona wymagana przy jego zawarciu.
W związku z tymi wszystkimi nieprawidłowościami, prezes UOKiK sprawdzi czy banki rzetelnie informują konsumentów o skutkach zawarcia aneksu i nie utrudniają możliwości odstąpienia od niego. Wszczął też postępowanie wyjaśniające, w którym sprawdza zasady oferowania wakacji kredytowych przez banki.
– Wiele osób w związku z epidemią koronawirusa jest w trudnej sytuacji finansowej i korzysta z odroczenia spłaty rat kredytowych. Jest to oferta banków, z którą mogą się wiązać późniejsze problemy dla konsumentów. Otrzymane przez Urząd sygnały wskazują, że niektóre banki próbują wykorzystywać trudną sytuację, w jakiej znaleźli się klienci. Oczekuję większej wrażliwości ze strony sektora bankowego i natychmiastowej zmiany niektórych praktyk – dodajeTomasz Chróstny, prezes UOKiK.
Urząd wezwał zatem banki do przekazania dokumentów i informacji dotyczących oferowanych warunków wakacji kredytowych, by przeanalizować otrzymywane odpowiedzi.
Odroczenie rat możliwe jest po podpisaniu przez konsumenta specjalnego aneksu. Wątpliwości prezesa UOKiK budzi zawieranie przez banki w aneksach postanowień, które w przyszłości mogą powodować trudności w dochodzeniu przez kredytobiorcę praw przed sądem (np. w sytuacji żądania unieważnienia umowy kredytowej).
Postanowienia sugerują, że konsument złożył oświadczenie o uznanie określonej kwoty zadłużenia. Takie oświadczenie nie ma związku z odroczeniem spłaty rat ze względu na trudności wywołane epidemią. Zdaniem prezesa UOKiK, wymusza ono na słabszej stronie umowy złożenie oświadczenia nie mającego bezpośredniego związku z celem podpisania aneksu, którym jest odroczenie spłaty kredytu.
Do urzędu docierają również informacje o tym, że banki mogą interpretować samo podpisanie aneksu jako uznanie długu przez konsumenta. Konsekwencją tego mogłoby być w przyszłości wykorzystywanie zawarcia przez konsumenta aneksu do przerwania biegu przedawnienia roszczeń. Zdaniem prezesa UOKiK jest to nieuprawniona interpretacja. Zamiarem obu stron jest bowiem odroczenie spłaty kredytu – a nie uznanie długu przez konsumenta czy pozbawienie się przez niego w przyszłości możliwości kwestionowania ważności umowy kredytowej.
– Nie zgadzam się, że podpisanie aneksu dotyczącego zawieszenia spłaty rat kredytu może być traktowane jako uznanie długu. Wykorzystanie aneksów jako sposobu wymuszenia na konsumencie uznania długu oceniam, szczególnie w obecnej sytuacji, jako niedopuszczalne. Takie działanie może podważać zaufanie konsumentów do całego sektora bankowego. Instytucje finansowe, w tym szczególnie trudnym czasie epidemii, powinny wykazać się troską o swoich klientów i oferować im realne wsparcie, a nie zabezpieczać swoje partykularne interesy i pomnażać zyski – zarzuca polskim bankierom Tomasz Chróstny, prezes UOKiK.
Szef UOKiK wezwał również Związek Banków Polskich oraz banki komercyjne do zajęcia jednoznacznego stanowiska, że nie będą w przyszłości wykorzystywać na szkodę klientów aneksów dotyczących wakacji kredytowych, zawieranych w czasie epidemii – np. jako okoliczność powodującą przerwanie biegu przedawnienia roszczeń banków.
Urząd apeluje też do wszystkich konsumentów, by zanim zdecydowali się odroczyć spłatę rat, przeczytali dokładnie aneks przed akceptacją. Niech zapoznają się zwłaszcza z harmonogramem spłaty kredytu oraz wysokością rat przewidzianych po ustaniu wakacji kredytowych – i przemyślą, czy to rozwiązanie jest dla nich korzystne.