NBP wspiera budżet
Rada Towarzystwa Ekonomistów Polskich apeluje do Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Rady Polityki Pieniężnej i Zarządu NBP o niepodejmowanie działań, które nie mieszczą się w zakresie kompetencji NBP. Konstytucja stanowi, że „Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza” (art. 227 ust. 1). Skup skarbowych papierów wartościowych zapowiedziany przez Zarząd NBP w dniu 16 marca 2020 roku, i rozpoczęty 19 marca, grozi pokrywaniem deficytu budżetowego przez bank centralny, czego Konstytucja zabrania (art. 220 ust. 2). Ów zakaz wprowadzono do Konstytucji w wolnej Polsce po doświadczeniach z okresu schyłkowego socjalizmu. Skup papierów skarbowych nie jest przeprowadzany po to, by zabezpieczyć płynność w bankach. W sektorze bankowym utrzymuje się nadpłynność, a obligacje posiadane przez banki mogą być przez nie użyte do poprawy płynności w standardowych operacjach z bankiem centralnym. Rozpoczęty przez NBP skup służy zapewnieniu płynności budżetowi państwa. Rząd nie wykorzystuje jej przy tym do pomocy pracownikom i przedsiębiorstwom, których działalność została wstrzymana albo ograniczona na skutek epidemii koronawirusa. Ani do firm, ani do pracowników wciąż nie trafiło żadne wsparcie finansowe (!). Jeśli wydatki budżetu państwa pokrywa bank centralny, to ich koszt nie znika. Po ogłoszeniu przez NBP skupu papierów skarbowych kurs złotego znacząco się osłabił. W dłuższej perspektywie stracą wszyscy, których dochody lub majątek są niezabezpieczone przed słabym kursem złotego lub inflacją. Banki komercyjne będą niechętnie udzielać nowych kredytów, natomiast zwiększą swoje płynne rezerwy. NBP wkraczając na obszary będące domeną polityki wystawił się na polityczne naciski. Im dłużej pozostanie na tych obszarach, tym bardziej będzie się wikłał w bieżącą politykę i tym trudniej będzie mu się z nich wycofać, czego skutkiem będzie osłabienie złotego. W ten niebezpieczny scenariusz wpisują się działania ogłoszone przez prezesa NBP na wspólnej konferencji z premierem w dniu 8 kwietnia br. Zapowiedziany na niej skup obligacji gwarantowanych przez Skarb Państwa grozi obchodzeniem ograniczenia dla długu publicznego, który zgodnie z art. 216 ust 5 Konstytucji nie może przekroczyć 3/5 wartości produktu krajowego brutto. Obejście tego ograniczenia jednocześnie likwiduje granice dla pokrywania deficytu budżetu przez bank centralny. Skup ten może być źródłem jeszcze innej groźnej patologii: finansowania przez NBP przedsiębiorstw mających wsparcie polityków, maskowanego przez pośrednictwo Polskiego Funduszu Rozwoju i banków będących pod kontrolą Skarbu Państwa. Takie działania byłyby niebezpieczne dla wartości złotego i w ogóle dla racjonalności ekonomicznej, która byłaby wyparta z polskiej gospodarki przez rachuby polityczne.