Publikujemy list Ambasador Azerbejdżanu w Polsce pani dr Nargiz Gurbanovej.
Dzień dobry Państwu!
Zwracam się do Państwa w sprawie artykułów „Jak to na Kaukazie” i „Jak to na Kaukazie cz.II” z 30 grudnia 2020 i 5 lutego 2021 roku, w których autor nie tylko konsekwentnie prezentuje otwarte stronnicze stanowisko wobec Azerbejdżanu, ale także propaguje zniekształcone fakty historyczne i prawne, dotyczące niedawnego konfliktu między Armenią a Azerbejdżanem. Korzystając z prawa do odpowiedzi, chciałabym zwrócić uwagę czytelników na następujące, dobrze ugruntowane i znane fakty:
- Autor fałszywie stwierdza, że region Górskiego Karabachu został przekazany Radzieckiemu Azerbejdżanowi w 1921 roku. Prawda jest taka, że Kaukaskie Biuro Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Rosji decyzją z 5 lipca 1921 roku postanowiło „zatrzymać” Górny Karabach w składzie Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i nadał mu autonomię z miastem Szusza (gdzie Azerbejdżanie zawsze stanowili absolutną większość) jako centrum administracyjne (załączono kopię tej decyzji). Decyzja z 5 lipca 1921 roku była ostateczna i wiążąca, co na przestrzeni lat było wielokrotnie potwierdzane przez ustawodawstwo Związku Radzieckiego i uznawane przez Armenię. W lipcu 1923 r. górzysta część Karabachu otrzymała status „obwodu autonomicznego” (GKOA) w składzie Azerbejdżańskiej SRR. Jednak granice administracyjne tej formacji zostały określone w taki sposób, że Ormianie stanowili tam większość. Jednocześnie tego przywileju było odmówiono ponad pół milionowi społeczności azerbejdżańskiej, mieszkającej w tym czasie w Armenii.
- Pod koniec 1987 roku Armenia otwarcie rościła sobie prawo do terytorium górsko-karabaskiego autonomicznego obwodu Azerbejdżanu. W przeciwieństwie do Konstytucji ZSRR, która gwarantowała integralność terytorialną i nienaruszalność granic sowieckich republik, podjęto szereg niezgodnych z prawem decyzji o zainicjowaniu procesu jego jednostronnej secesji od Azerbejdżanu. Roszczenia te były poprzedzone atakami na Azerbejdżanów zarówno w regionie Górskiego Karabachu, jak i w Armenii, w wyniku których ucierpiała ludność cywilna i doszło do powstania masowego potoku uchodźców azerbejdżańskich i przesiedleńców wewnętrznych. O nielegalności separatystycznego podmiotu, utworzonego przez Armenię na okupowanych terytoriach Azerbejdżanu wielokrotnie mówiono na arenie międzynarodowej. W swoich rezolucjach N 822, 853, 874, 884 z 1993 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła użycie siły przeciwko Azerbejdżanowi oraz bombardowanie i okupację jego terytoriów oraz potwierdziła poszanowanie suwerenności i integralności terytorialnej Azerbejdżanu oraz nienaruszalność jego granic. Rada potwierdziła również, że Górski Karabach jest częścią Azerbejdżanu i zażądała natychmiastowego, całkowitego i bezwarunkowego wycofania wszystkich sił okupacyjnych z okupowanych terytoriów Azerbejdżanu.
- Być może wiecie Państwo, że we wrześniu ubiegłego roku Armenia zainicjowała kolejny akt agresji zbrojnej przeciwko Azerbejdżanowi i poddała atakom rakiet balistycznych i ostrzałom artyleryjskim ludnośc cywilną i infrastrukturę cywilną w miastach Gandża, Tartar, Mingaczewir, Naftalan, Bejlagan, Goranboj, Agstafa, Towuz, Gabala, Sijazan, Kurdamir, Khyzy, a niektóre z tych miast znajdują się setki kilometrów od strefy walk. W wyniku zbrojnej agresji Armenii zginęło łącznie 104 cywili, w tym 11 dzieci, a 414 cywilów zostało hospitalizowanych z poważnymi obrażeniami. 3410 domów prywatnych, 120 budynków mieszkalnych i 512 obiektów infrastruktury cywilnej zostało uszkodzone i unieruchomione w wyniku ataków zbrojnych. Chciałabym przypomnieć, że te czyny stanowią poważne naruszenie konwencji genewskich z 1949 r. i protokołów do nich i można je zakwalifikować jako zbrodnie wojenne (w załączeniu kilka zdjęć).
- W trakcie ostatniej wojny Armenia nie wahała się użyć przeciwko azerbejdżańskiej ludności cywilnej amunicji kasetowej i bomb fosforowych, zabronionych przez społeczność międzynarodową. Przypadki te zostały dokładnie udokumentowane przez „Amensty International and Human Rights Watch” w sprawozdaniach z 20 października 2020 r. i 30 października 2020 r. Szkoda, że autor wolał odwrócić wzrok od tych tak oczywistych faktów i wziął się za rozpowszechnianie fałszywej informacji.
- Armenia odniosła również sukces w rozpowszechnianiu fałszywych wiadomości o prawdziwej sytuacji w terenie podczas walk. Zgodnie z informacja, przedstawioną przez byłego szefa wojskowej służby kontrolnej Armenii, Movsesa Hakobyana, podczas działań wojennych, w ciągu 44 dni wojny, szerzyły się kłamstwa. „Jednym z zadań centrum informacyjnego było zmylenie wroga. Ale jest jeden standard – upychanie nie powinno przekraczać 30 proc. informacji. W Armenii kłamstwo wynosiło 100 proc. ” – powiedział.
- Autor bezzasadnie powołuje się na „najemników” rzekomo „rozmieszczonych przez Azerbejdżan” w strefie walk. Być może przegapił okazję, by powiedzieć sobie, że w listopadzie 2020 roku Azerbejdżan rozpowszechnił raport o wykorzystaniu najemników i zagranicznych bojowników terrorystycznych przez Armenię w jej niedawnej agresji przeciwko Azerbejdżanowi. Raport zawiera dowody rzeczowe (zdjęcia, dane osobowe, informacje o lotach itp.), dotyczące udziału cudzoziemców w zbrojnych grupach Armenii, nielegalnie rozmieszczonych na okupowanych terytoriach Azerbejdżanu. Ambasada jest gotowa podzielić się tym raportem z polskimi ekspertami.
- Chciałabym również przypomnieć, że ponad 2000 cywilów w Azerbejdżanie padło ofiarą licznych ataków terrorystycznych, przeprowadzonych przez ormiańskie grupy terrorystyczne na początku lat 90. Jeden z nich – najgorszej sławy międzynarodowy terrorysta Monte Melkonyan, który uczestniczył w ludobójstwie Azerbejdżanów 26 lutego 1992 roku w mieście Chodżały i chwalony przez władze Armenii. Otrzymał tytuł „bohatera narodowego” i pośmiertnie odznaczony najwyższymi nagrodami i odznaczeniami wojskowymi w Armenii. Szczegółowy opis udziału M. Melkoniana w ludobójstwie zawiera książka jego brata Markara Melkoniana „Droga mojego brata”. Inny terrorysta, Varoujan Garabedian, skazany za śmiertelny zamach bombowy na lotnisku Orly w Paryżu w 1983 roku, został później ułaskawiony i przewieziony do Armenii, gdzie został powitany jako bohater narodowy. Na jego cześć nazwano szóstą klasę szkoły w Erewaniu.
- W tym miesiącu społeczność międzynarodowa uhonorowało pamięć 613 niewinnych cywilów – w tym 106 kobiet, 63 dzieci i 70 osób starszych – bezlitośnie zabitych przez armeńskie siły zbrojne w mieście Chodżały w nocy 26 lutego 1992 roku. 1275 cywilów zostało wziętych do niewoli, a 150 nadal uważano za zaginiętych. 8 rodzin zostało całkowicie wymordowanych, 130 dzieci straciło jednego rodzica; a 25 dzieci straciło oboje rodziców. Ze szczególnym okrucieństwem zabito 56 osób. Ci niewinni ludzie zostali brutalnie zamordowani przez armeńskie siły zbrojne przy wsparciu 366. zmotoryzowanego pułku piechoty byłego Związku Radzieckiego, składającego się głównie z Ormian, tylko dlatego, że byli Azerami (w załączeniu kilka zdjęć).
A) Chodżały zostało całkowicie otoczone przez armeńskie siły zbrojne od października 1991 r. Wszystkie autostrady, łączące Chodżały z resztą świata, zostały odgrodzone, a zasilanie zostało zawieszone od 2 stycznia 1992 r. Chodżały miało łączność z resztą Azerbejdżanu jedynie drogą powietrzną. Jednak komunikacja lotnicza została również zakłócona po zestrzeleniu cywilnego śmigłowca Mi-8 na trasie z Aghdam do Szuszy w dniu 28 stycznia 1992 r., co spowodowało śmierć trzech członków załogi i 41 pasażerów na pokładzie. W ten sposób Chodżały stało się odizolowanym miastem. Ponieważ brakowało dostaw, wkrótce zabrakło wody, prądu i żywności.
B) Pomimo wszystkich trudności około 3000 z 7000 mieszkańców Chodżały wciąż było obecnych w tej mroźnej zimowej nocy, kiedy armeńskie siły zbrojne z pomocą 10 czołgów, 16 pojazdów opancerzonych, 9 bojowych wozów piechoty, 180 specjalistów wojskowych i liczni żołnierze zaatakowali i zajęli miasto. Ta noc stała się koszmarem dla bezbronnych mieszkańców Chodżały, którzy próbowali uciec i znaleźć schronienie w Agdam, najbliższej osadzie Azerbejdżanu, oddalonej o 16 kilometrów od Chodżały. Niestety wszystkie ich wysiłki były daremne. Mieszkańcy Chodżały zostali poddani potwornej masakrze. Uciekający ludzie wpadli w zasadzkę i albo zostali zabici przez ostrzał z armeńskich posterunków wojskowych, albo schwytani. Wiele kobiet i dzieci zmarło z powodu odmrożeń. Tylko nielicznym udało się dotrzeć do Aghdam, kontrolowanego wówczas przez Azerbejdżan.
C) Masowe naruszenia praw człowieka, popełnione podczas zajęcia Chodżały, zostały potwierdzone przez niezależne raporty Centrum Praw Człowieka „Memoriał” i Human Rights Watch (dawniej – Helsinki Watch). Brutalność działań Armenii i powaga zbrodni, popełnionych na cywilnych azerbejdżańskich były na tak dużą skalę, że nie można ich było zignorować. Francuska gazeta „Le Monde” opisała te okrucieństwa w wydaniu z 14 marca 1992 roku. „Zagraniczni dziennikarze, którzy odwiedzili Aghdam, widzieli zwłoki kobiet i dzieci wśród zabitych w Chodżały, trzy zwłoki skalpowane z wyrwanymi paznokciami. To nie jest propaganda Azerbejdżanu, to rzeczywistość ”, – informowano w gazecie.
D) W wyroku z dnia 22 kwietnia 2010 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał masakrę ludności cywilnej Azerbejdżanu w mieście Chodżały za „akty szczególnej wagi, które mogą stanowić zbrodnie wojenne lub zbrodnie przeciwko ludzkości”.
Pomimo bólu, cierpień i licznych ludzkich tragedii w czasie okupacji przez Armenię, mój kraj – Azerbejdżan – po trójstronnych oświadczeniach Prezydenta Azerbejdżanu, Prezydenta Federacji Rosyjskiej i Premiera Armenii z 10 listopada 2020 r. i 11 stycznia 2021 r. jest zdecydowany na reintegracje swoich obywateli pochodzenia ormiańskiego, zamieszkałych w okręgach regionu Górnego Karabachu w Azerbejdżanie w jego przestrzeń polityczną, społeczną i gospodarczą, gwarantując te same prawa i wolności wszystkim obywatelom Azerbejdżanu, niezależnie od ich przynależność etniczną i religijną, na równych i niedyskryminujących zasadach. Konstytucja Azerbejdżanu zapewnia solidną podstawę prawną w tym zakresie. Pokojowe współistnienie Azerów i Ormian, zamieszkujących terytoria, dotknięte konfliktem, oparte na wzajemnym poszanowaniu bezpieczeństwa, tożsamości etnicznej i religijnej, w ramach suwerenności i integralności terytorialnej Azerbejdżanu, powinno zostać ostatecznie zapewnione.
Wchodzimy w nowy etap pokonfliktowy, etap odbudowy i odnowienia, etap przywracania pokojowego współistnienia. Pojawiają się nowe możliwości rozwoju i współpracy gospodarczej w regionie i poza nim. Wzywam naszych polskich partnerów do wykorzystania obiecujących nowych realiów.